Tiêu đề 17 - Lê Thanh Dũng, Trần Đặng Khánh Linh - Hoàn thiện thể chế pháp lý nhằm bảo đảm quyền tự do kinh doanh và phát triển kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.docx ✅

1 HOÀN THIỆN THỂ CHẾ PHÁP LÝ NHẰM BẢO ĐẢM QUYỀN TỰ DO KINH DOANH VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TƯ NHÂN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY TS. Lê Thanh Dũng 1 Trần Đặng Khánh Linh – Lớp TMQT49B Tóm tắt: Quá trình Đổi mới từ năm 1986, kinh tế tư nhân (KTTN) đã từng bước được ghi nhận, bảo vệ và phát triển trở thành lợi thế chiến lược của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN). Các văn kiện như Đại hội Đảng, thể chế pháp luật của Nhà nước và gần nhất là Nghị quyết 68/NQ-TW cùng các nghị quyết Trung ương khóa XII – XIII đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, thúc đẩy quyền tự do kinh doanh và phát triển kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, quá trình thực thi thể chế còn gặp nhiều bất cập như thủ tục hành chính phức tạp, xung đột văn bản quy phạm pháp luật, cạnh tranh chưa thực sự minh bạch. Bài viết tổng kết các giai đoạn đổi mới từ 1986 đến nay, rút ra được những kinh nghiệm về đường lối Đảng và chính sách pháp luật Nhà nước nhằm bảo vệ tự do kinh doanh và phát triển KTTN. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện thể chế pháp lý nhằm bảo đảm quyền tự do kinh doanh và phát triển kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường Việt Nam định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ khóa: Thể chế pháp lý, kinh tế tư nhân, tự do kinh doanh, kinh tế thị trường Abstract: Since the beginning of the Đổi mới (Renovation) process in 1986, the private sector in Vietnam has been gradually recognized, protected, and developed, becoming a strategic advantage of the socialist-oriented market economy. Party Congress documents, the State’s legal system, and most recently Resolution No. 68/NQ-TW along with other resolutions of the 12th and 13th Party Central Committees have provided a solid legal foundation to promote the right to freedom of business and the development of the private economy. However, the implementation of these institutions still faces many limitations, such as complicated administrative procedures, conflicts among legal normative documents, and a lack of transparency in competition. This paper reviews the stages of renovation from 1986 to the present, drawing lessons from the Party’s guidelines and the State’s legal policies to safeguard business freedom and foster private sector growth. On this basis, the paper proposes several solutions to contribute to the improvement of the legal framework, ensuring the right to freedom of 1 Khoa Khoa học cơ bản, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh


4 năm 2030, KTTN kỳ vọng đóng góp khoảng 55–58 % GDP, với tốc độ tăng trưởng bình quân 10–12 %/năm, cao hơn mức trung bình chung của nền kinh tế 6 . Ngoài ra, KTTN là khu vực năng động nhất trong đổi mới công nghệ, sáng tạo sản phẩm và dịch vụ. Ví dụ, những doanh nghiệp hàng đầu như Vingroup, Masan, Thaco, FPT… đã củng cố vị thế trong nước và tiến ra thị trường quốc tế. “Xuất khẩu của khu vực KTTN trong nước chiếm 30% tổng kim ngạch xuất khẩu (khoảng 110-120 tỷ USD/năm). Đặc biệt, doanh nghiệp tư nhân đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng nội địa, giúp tận dụng cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP. Các DN tư nhân chiếm hơn 60% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may (ước đạt 40 tỷ USD năm 2023); Các DN tư nhân như Vinamilk, TH True Milk, PAN Group xuất khẩu mạnh vào thị trường châu Âu, Mỹ” 7 Vì vậy, phát triển KTTN là có lợi cho chủ nghĩa xã hội và là điều kiện cần thiết để xây dựng thành công nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 3. Quá trình hoàn thiện thể chế pháp lý về quyền tự do kinh doanh và phát kinh tế tư nhân ở Việt Nam từ 1986 đến nay 3.1. Giai đoạn khởi đầu (1986–1995) Tại Đại hội VI (1986), Đảng Cộng sản Việt Nam chính thức bắt đầu công cuộc Đổi Mới, trong đó bước đầu thừa nhận sự tồn tại của các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước. Tuy nhiên, quan điểm lúc bấy giờ vẫn còn dè dặt, chỉ dừng lại ở việc “sử dụng kinh tế tư bản tư nhân (tư sản nhỏ) trong một số lĩnh vực” 8 nhằm phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội chung. Từ sau mốc này, tư duy pháp lý về quyền tự do kinh doanh bắt đầu có những chuyển biến rõ nét hơn. Luật Doanh nghiệp tư nhân năm 1990 ra đời, lần đầu tiên cho phép công dân Việt Nam từ 18 tuổi trở lên được tự mình thành lập doanh nghiệp và hoạt động kinh doanh trong khuôn khổ pháp luật (Điều 1). Đây là lần đầu tiên khu vực kinh tế tư nhân được trao cơ hội phát triển hợp pháp, mở ra cơ hội cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển hợp pháp và từng bước khẳng định vị trí trong nền kinh tế quốc dân. Trên nền tảng đó, Hiến pháp 1992 đã tiếp nối nguyên tắc này khi hiến định quyền tự do kinh doanh tại Điều 57: “Công dân có quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luật”. Hiến pháp đồng thời khẳng định nền kinh tế nhiều thành phần, với kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo (Điều 15). Tuy vậy, quyền tự do kinh doanh ở giai đoạn này vẫn còn nhiều hạn chế, bó hẹp trong “khuôn khổ cho phép” của Nhà nước - một dạng “tự do trong phạm vi đóng”. Hơn nữa, việc tiếp tục nhấn mạnh vai trò chủ đạo của kinh tế quốc doanh đã tạo nên sự bất bình đẳng nhất định giữa các thành phần kinh tế, làm chậm lại quá trình khẳng định 6 https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/den-2030-kinh-te-tu-nhan-dong-gop-khoang-55-58-gdp- 119250505111203849.htm?, Tham khảo ngày 12/8/2025 7 https://vda.org.vn/kinh-te-tu-nhan-co-the-dong-gop-50-gdp-vao-nam-2030/? Tham khảo ngày 12/8/2025 8 https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/den-2030-kinh-te-tu-nhan-dong-gop-khoang-55-58-gdp- 119250505111203849.htm?, Tham khảo ngày 12/8/2025