Tiêu đề 23 - Nguyễn Thị Thu Hằng - Thỏa thuận hoãn truy tố đối với pháp nhân theo pháp luật Vương quốc Anh và kinh nghiệm cho Việt Nam.docx ✅

2 nền kinh tế và xã hội. Quá trình giải quyết các vụ án hình sự liên quan tới pháp nhân thường kéo dài, tốn kém, phức tạp và có thể không mang lại hiệu quả như mong đợi. Nói cách khác, không phải lúc nào việc xử lý TNHS đối với pháp nhân cũng là giải pháp tối ưu. Do đó, nhiều quốc gia trên thế giới đã xây dựng cơ chế về miễn trừ truy tố có điều kiện đối với pháp nhân nhằm khuyến khích sự hợp tác của pháp nhân với cơ quan có thẩm quyền, thúc đẩy nhanh chóng trách nhiệm khắc phục hậu quả, giảm các tác động tiêu cực đến các bên liên quan. Nói cách khác, việc xây dựng và áp dụng cơ chế miễn trừ truy tố có điều kiện đối với pháp nhân là một giải pháp cân bằng giữa việc đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và nhu cầu bảo vệ các lợi ích công cộng. Những năm gần đây, cơ chế miễn trừ đối với pháp nhân là một xu hướng đang được quan tâm tại nhiều quốc gia như Hoa Kỳ, Singapore, Pháp, Úc... Trong số đó, Anh là một trong những quốc gia tiên phong trong việc áp dụng và phát triển cơ chế này, việc miễn trừ truy tố được thực hiện thông qua việc ký kết và hoàn thành “thoả thuận hoãn truy tố” (Deferred Prosecution Agreements - DPA). 1. Thoả thuận hoãn truy tố đối với pháp nhân tại Vương quốc Anh 1.1. Sự hình thành của thoả thuận hoãn truy tố đối với pháp nhân tại Vương quốc Anh Thỏa thuận hoãn truy tố (DPA) tại Anh là một thỏa thuận giữa bên công tố và một tổ chức có thể bị truy tố cho các hành vi gian lận, hối lộ và các tội phạm tài chính khác, được giám sát bởi thẩm phán. Thỏa thuận này cho phép đình chỉ truy tố trong một khoảng thời gian nhất định với điều kiện tổ chức đó đáp ứng một số điều kiện nhất định như nộp phạt tài chính, bồi thường, hoàn trả lợi nhuận, chương trình tuân thủ nội bộ, hợp tác với cuộc điều tra và thanh toán chi phí... 1 Sau khi DPA được hoàn thành, tổ chức chính thức được miễn truy tố đối với hành vi đã ký kết DPA. Trước khi DPA được ban hành, Bộ Tư pháp Anh thừa nhận hệ thống tư pháp hiện tại không đủ khả năng để xử lý hiệu quả việc truy cứu TNHS đối với các tổ chức thương mại trong lĩnh vực tội phạm kinh tế phức tạp và nghiêm trọng. Những thiếu sót của hệ thống này gây ra nhiều vấn đề cho các công tố viên, bị cáo và thẩm phán, đồng thời có thể gây ra những tác động tiêu cực đến các nạn nhân, khách hàng, nhà cung cấp và toàn bộ nền kinh tế. Các công tố viên thời điểm này có hai phương pháp chính để xử lý: truy tố hình sự hoặc theo đuổi một lệnh thu hồi dân sự đối với tổ chức thương mại nếu phương án truy tố hình sự không phù hợp. Cả hai phương pháp này đều đòi hỏi quá trình điều tra kéo dài, làm phát sinh chi phí lớn về nhân lực và tài chính cho các công tố viên, nên số lượng vụ án có thể theo đuổi đến cùng cũng bị giới hạn. 2 1 Serious Fraud Office, “Deferred Prosecution Agreements”, https://www.gov.uk/government/collections/sfo- deferred-prosecution-agreements, truy cập ngày 06/8/2025.

4 động của các công tố viên trong việc ký kết DPA cũng được hỗ trợ bởi Sổ tay Vận hành nội bộ (Operational Handbook) của Cơ quan Chống Gian lận Nghiêm trọng (Serious Fraud Office -SFO). 6 Mới đây, ngày 24 tháng 4 năm 2025, SFO cũng đã ban hành Hướng dẫn dành cho Doanh nghiệp của SFO (Guidance SFO Corporate Guidance), bao gồm các nội dung hướng dẫn nhằm khuyến khích doanh nghiệp tự báo cáo về hành vi vi phạm và chủ động hợp tác với cơ quan có thẩm quyền để hướng tới việc ký kết DPA. 7 Trên cơ sở các quy định của pháp luật và hướng dẫn tại các tài liệu tham khảo nội bộ trên, có thể thấy DPA tại Vương quốc Anh có một số đặc điểm sau: Về phạm vi áp dụng DPA: Theo quy định của CCA 2013, DPA là một thỏa thuận giữa công tố viên được chỉ định và một đối tượng (person) mà công tố viên đang xem xét để truy tố về một tội phạm được quy định tại Phần 2 của CCA 2013. 8 Mặc dù định nghĩa trên sử dụng từ “person” (P) nhưng phạm vi đã được giới hạn chỉ có thể là một pháp nhân (body corporate), một tổ chức hợp danh (partnership) hoặc một hiệp hội không có tư cách pháp nhân (unincorporated association), nhưng không thể là cá nhân. 9 Tuy nhiên, việc chấp thuận một DPA không bảo vệ cho các cá nhân có hành vi sai phạm bên trong tổ chức. Trên thực tế, quá trình thu thập bằng chứng chuyên sâu trong khuôn khổ của DPA, về mặt lý thuyết, sẽ củng cố vị thế của các công tố viên khi tiến hành truy tố các cá nhân đó. 10 Danh mục các tội phạm đủ điều kiện áp dụng DPA trong phần 2 Phụ lục 17 của CCA 2013 tập trung chủ yếu các hành vi phạm pháp trong lĩnh vực tài chính - thương mại, bao gồm cả tham nhũng và hối lộ. Tuy nhiên, đây không phải là danh mục mang tính chất cố định mà có thể được cập nhật (bổ sung hay loại bỏ một tội phạm) theo lệnh của Bộ trưởng Bộ Nội vụ. 11 Có thể thấy, đây là một quy định tiến bộ, cho phép linh hoạt điều chỉnh danh mục tội phạm có thể ký kết DPA để phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong tương lai. Về điều kiện để ký kết DPA: 6 SFO, “Operational Handbook”, https://www.gov.uk/government/publications/sfo-corporate-guidance, truy cập ngày 09/8/2025. 7 Guidance SFO Corporate Guidance, “1. SFO External Guidance on Corporate Co-Operation and Enforcement in relation to Corporate Criminal Offending”, https://www.gov.uk/government/publications/sfo-corporate- guidance/sfo-corporate-guidance, truy cập ngày 09/8/2025. 8 CCA 2013, Phụ lục 17, Phần 1, mục 1(1). 9 CCA 2013, Phụ lục 17, Phần 1, mục 4(1). 10 James Broomhall and Darius Latham-Koenig, “Deferred prosecution agreements are no get out of jail free card for individuals”, https://www.globallegalpost.com/news/deferred-prosecution-agreements-are-no-get-out-of-jail- free-card-for-individuals-337967603, truy cập ngày 10/8/2025. 11 CCA 2013, Phụ lục 17, Phần 31.