Tiêu đề 181.11 - TVTT0002329 - Trình Bày Học Thuyết Kiêm Ái Của Mặc Tử - Triết Trung Hoa - Nguyễn Văn Lịch - Doãn Chính - Học Viện Thánh Anphongsô.pdf ✅

HỌC VIỆN THÁNH ANPHONGSÔ TRÌNH BÀY HỌC THUYẾT “KIÊM ÁI” CỦA MẶC TỬ BÀI KẾT THÚC MÔN: TRIẾT TRUNG HOA Sinh Viên: Phêrô Nguyễn Văn Lịch, SSS Lớp: Triết II Giáo Sư: PGS. TS. Doãn Chính TP. HCM, 20 – 06 – 2023
HỌC VIỆN THÁNH ANPHONGSÔ Lớp: Triết II Môn học: Triết Học Trung Hoa Sinh viên: Phêrô Nguyễn Văn Lịch Giáo sư: PGS. TS. Doãn Chính Ngày: 20 - 06 - 2023 Đề bài: Trình bày học thuyết “Kiêm Ái” trong triết học Mặc Tử
I. Dẫn nhập Trong đời sống hàng ngày, người ta vẫn hay nhắc đến con người phải sống sao cho tử tế; phải sống làm sao cho đỡ thẹn với đất, với trời và sống làm sao cho đẹp lòng người. Tại sao người ta lại cần đến điều này? Phải chăng do xã hội loài người đầy những sự bất công và luân thường đạo lý bị đảo ngược? Hàng vạn câu hỏi phải chăng được “vang lên” nhưng xem ra vẫn chưa có câu trả lời đích đáng. Vì vậy, đạo đức được cất nhắc lên để làm cân bằng giá trị của một con người và “Kiêm Ái” là một trong những đức tính của đạo đức mà người ta coi là tốt đẹp. Trong thời chiến quốc, một trong những nhà tư tưởng lớn ở Trung Hoa cổ đại là Mặc Tử, với tư tưởng chủ đạo là “Kiêm Ái”. Thuyết này vốn ảnh hưởng rộng khắp, nhưng bị chống đối vì nhiều lý do và được xem như đã chết một thời gian, nhưng dần được các học giả về sau nghiên cứu và phục hồi. Lý do là vì thuyết “Kiêm Ái” dường như cho thấy nó là mầm mống của một tư tưởng đại đồng và đề cao các giá trị bác ái và bình đẳng xã hội rất đáng được trân trọng trong mọi thời. Với những gì đã được học cũng như sự hiểu biết nông cạn và ước mong mọi người cùng chung tay xây dựng một xã chan chứa tình yêu thương, những trang kế tiếp, người viết sẽ trình bày về nội dung học thuyết “Kiêm Ái” của Mặc Tử II. Học thuyết Kiêm Ái 1. Mặc Tử và trường phái triết học Mặc Gia 1.1. Cuộc đời Mặc Tử Mặc Tử là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử Trung Hoa. Tuy nhiên, sử liệu ghi chép về gốc gác và cuộc đời của ông lại rất ít. Nhà sử học thời danh Tư Mã Thiên (145 – 86 TCN), tác giả bộ của Sử ký (史 記) nổi tiếng, cũng ghi chép chỉ vọn vẹn hơn hai mươi mấy chữ ở cuối thiên Mạnh Tử, Tuân Khanh liệt truyện. Ngoài ra, có thêm ít tài liệu được ghi chép trong các sách “Án Tử Xuân Thu”, “Hàn Phi Tử”, “Chiến Quốc Sách”, và “Mặc Tử”, tất cả cũng chỉ nắm một cách khái lược về ông mà thôi. Đến cuối đời nhà Thanh (năm 1644- 1912) mới có nhiều nhà nghiên cứu về Mặc học. Nhờ đó, chúng ta mới có nhiều khảo chứng giá trị về Mặc Tử và trường phái triết học của ông.
Mặc Tử họ Mặc 墨, tên Địch 子. Niên đại của ông, tức năm sinh năm mất, không được rõ ràng. Tuy nhiên, theo sử gia Tiền Mục, Mặc Tử sinh năm 479 Tr. CN (tức năm Khổng Tử 孔子 mất) và năm 381 Tr.CN (tức năm vua Ngô Khởi băng hà). Đây là giả thuyết được cho là đáng tin cậy và được nhiều học giả thời nay chấp nhận1 . Gốc gác của ông cũng là một vấn đề gây nhiều tranh cãi. Có thuyết nói ông là người nước Lỗ. Thuyết này được nhiều học giả chấp nhận, vì cho rằng Mặc Tử bị ảnh hưởng bởi Nho gia. Căn cứ này chủ yếu dựa trên sách Hoài Nam Tử 淮南子.Chẳng hạn, thiên Yếu Lược chép rằng: “Mặc Địch theo nghiệp Nho, thọ giáo học thuật của Khổng Tử, cho rằng lễ quá phiền nhiễu nên không thích, việc tang ma quá lớn làm dân tốn kém và nghèo đi, để tang lâu làm hại sinh hoạt, cho nên bỏ đạo nhà Chu mà theo chính sách nhà Hạ.”2 Triết gia Hồ Thích cũng tán đồng với thuyết này. Ông nói: “Mặc Tử sinh ở nước Lỗ, mắt thấy những cái hiện trạng quái lạ ấy, nên phải phản đối Nho gia, tự mình mở ra một học phái mới, để công kích những chỗ hổng của Nho gia”3 . Ngược lại, chính Khổng Tử cũng trọng chủ trương Tiết dụng 契 用 của Mặc Tử. Trong sách Luận ngữ, ông viết: “Trị một nước nghìn cỗ xe thì phải thận trọng trong mọi việc mà thực hành với dân; tiết dụng mà yên dân; sai khiến dân phải tuỳ thời”. Mặt khác, trong Hán Thư, Nghệ văn chí lại cho rằng ông là người Tống, thuộc miền đông tỉnh Hà Nam và miền tây tỉnh Sơn Đông bây giờ, từng làm quan đại phu, rất giỏi về cách giữ thành đánh giặc. Lương Khải Siêu 梁啟超 (1873-1929) cũng tán đồng với thuyết ấy, vì theo ông, nước Tống tuy ở phướng Bắc, nhưng lại giáp với phương Nam, mà Mặc Tử lại sinh ở nước đó, nên mới thâu lượm được cả học thuyết hai phái Nam - Bắc (tức là Lão giáo - Khổng giáo).4 Bên cạnh đó, nước Tống cũng có mối quan hệ với Mặc học. Du Chính Tiếp (1775- 1840) bàn rằng: trong Tả Truyện 左傳 có ghi lại chuyện công tử Mục Di bảo vua Tống 1 x. Phùng Hữu Lan, Lịch sử triết học Trung Quốc(Hà Nội: NXB. Khoa học Xã hội,2007),127. 2 x. Phùng Hữu Lan, Lịch sử triết học Trung Quốc, 128. 3 x. Ngô Tất Tố, Mặc Tử (Sài Gòn: NXB. Khai Trí,1959), 18 – 19. 4 x. Ngô Tất Tố, Mặc Tử, 18.