Tiêu đề 09 - Nguyễn Thị Huyền Trang - Bàn về vấn đề phân định ranh giới giữa tranh chấp dân sự và trách nhiệm hình sự trong các quan hệ kinh tế - góc nhìn từ thực tiễn hành nghề luật sư.docx ✅

từ nền kinh tế thu nhập trung bình thấp sang thu nhập trung bình cao, đồng thời phải bảo đảm duy trì ổn định chính trị và gắn kết xã hội. Các Nghị quyết của Đảng số 57, 66, 68 và 59-NQ/TW (2024-2025) đã xác lập nhiệm vụ hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp và nâng cao chất lượng môi trường kinh doanh. Theo quan điểm của tác giả, các nghị quyết này không chỉ là định hướng chính trị mà còn đóng vai trò là một bản thiết kế toàn diện cho giai đoạn phát triển tiếp theo của Việt Nam trong tương lai, nhấn mạnh đến yêu cầu về hoàn thiện pháp lý và minh bạch trong các thủ tục liên quan đến quan hệ kinh tế. Hiến pháp năm 2013 khẳng định nguyên tắc suy đoán vô tội và bảo đảm quyền sở hữu, qua đó đặt ra những bảo đảm nền tảng cần được cụ thể hóa trong thực tiễn. Bộ luật Dân sự năm 2015 và Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) cung cấp cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ quyền sở hữu trên cả hai phương diện dân sự và hình sự, tuy nhiên theo quan điểm của tác giả, mặc dù đã góp phần quan trọng trong việc điều chỉnh các quan hệ kinh tế, sự thống nhất giữa hai bộ luật nêu trên trong xử lý các vụ việc phức tạp vẫn còn tồn tại hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu về tính hiệu quả và khả thi trong thực tiễn. Cam kết chính trị đối với cải cách được thể hiện rõ trong Nghị quyết 68-NQ/TW với sự nhấn mạnh chưa từng có về nguyên tắc “không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế và hành chính”. Theo quan điểm của tác giả, đây là sự chuyển biến quan trọng so với cách tiếp cận trước đây vốn thường nghiêng về truy cứu TNHS trong các trường hợp còn thiếu rõ ràng. Nghị quyết này đồng thời thẳng thắn thừa nhận rằng việc hình sự hóa quá mức có thể làm tổn hại đến môi trường kinh doanh và cản trở các hoạt động kinh tế hợp pháp, trong khi việc bỏ lọt tội phạm lại có thể tạo cơ hội cho các hành vi vi phạm pháp luật không bị trừng phạt trên thực tế. Thông qua nghiên cứu này, tác giả hướng đến ba mục tiêu chính: (1) xây dựng khung phân tích khoa học về ranh giới phân chia trách nhiệm dân sự và TNHS trong các quan hệ kinh tế; (2) phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật để nhận diện những hạn chế, bất cập; và (3) đề xuất các giải pháp lập pháp cũng như thực tiễn khả thi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quan hệ kinh tế - thương mại gắn với hoạt động tư vấn pháp lý và tranh tụng của luật sư trong giai đoạn 2018-2024, giai đoạn chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống pháp luật và nền kinh tế Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu được tác giả sử dụng là sự kết hợp giữa phân tích pháp luật thực định với khảo sát thực tiễn xét xử và số liệu thống kê từ các cơ quan pháp luật chủ chốt. Theo quan điểm của tác giả, việc đặt trọng tâm vào góc nhìn của luật sư cho phép làm rõ ranh giới phân chia trách nhiệm dân sự và TNHS trong các quan hệ kinh tế vận hành trên thực tế, trong bối cảnh mà những phân biệt lý thuyết thường chưa đủ để xử lý hiệu quả các vấn đề phức tạp phát sinh trên thực tế. Cách tiếp cận thực tiễn này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh tài liệu học thuật tại Việt Nam về vấn đề này còn hạn chế, trong khi nhu cầu xây dựng các giải pháp khả thi, phù hợp với khuôn khổ thể chế hiện hành lại đang trở nên hết sức cấp thiết. 2. Nội dung 2.1. Cơ sở lý luận và pháp lý cho việc phân định ranh giới phân chia trách nhiệm dân sự và trách nhiệm hình sự trong các quan hệ kinh tế 2.1.1. Khái niệm tranh chấp dân sự trong lĩnh vực kinh tế