Tiêu đề 42. Bài 44. Hệ sinh thái. KNTT..docx ✅

DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN 8 - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Giáo viên thực hiện: Nguyễn Tuấn Thanh Trang 1 BÀI 44: HỆ SINH THÁI – Sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT I. Hệ sinh thái 1. Khái niệm hệ sinh thái: - Hệ sinh thái là một hệ thống bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng (sinh cảnh), trong đó các loài sinh vật tương tác với nhau và tác động qua lại với môi trường sống. 2. Thành phần cấu trúc hệ sinh thái: Bao gồm thành phần vô sinh và thành phần hữu sinh. - Thành phần vô sinh: Chất vô cơ, nước, ánh sáng, nhiệt độ, lượng mưa…. - Thành phần hữu sinh: Bao gồm nhiều loài sinh vật trong quần xã (bao gồm cả con người): + Sinh vật sản xuất: Các loài sinh vật có khả năng quang hợp lấy năng lượng từ ánh sáng mặt trời tạo thành chất hữu cơ (tự dưỡng). VD: vi khuẩn lam, các loài tảo (cát tảo, khuê tảo, tảo giáp, tảo lục,…), thực vật bậc cao (ngành rêu, ngành dương xỉ, ngành hạt trần, ngành mộc lan….). + Sinh vật tiêu thụ: Các loài sinh vật không có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ (không có khả năng tự dưỡng), mà phải lấy chất hữu cơ từ thức ăn (dị dưỡng). VD: động vật ăn thực vật, động vật ăn thịt,…. + Sinh vật phân giải: Các loài sinh vật có khả năng phân giải xác, chất thải của sinh vật thành chất vô cơ. VD: một số loài nấm, hầu hết vi khuẩn… 3. Các kiểu hệ sinh thái: Có thể phân làm 2 kiểu: - Hệ sinh thái tự nhiên: Bao gồm hệ sinh thái trên cạn và hệ sinh thái dưới nước. + Hệ sinh thái trên cạn: HST rừng nhiệt đới, HST rừng lá kim, HST bình nguyên, HST hoang mạc,.. + Hệ sinh thái dưới nước: HST nước mặn (HST biển, HST cửa sông,…), HST nước ngọt (HST hồ, HST sông,…). - Hệ sinh thái nhân tạo: Được tạo thành nhờ hoạt động của con người như : HST đồng ruộng, HST thành phố, đô thị, HST thực nghiệm (một bể cá, một HST trong ống nghiệm,…). II. Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong hệ sinh thái 1. Trao đổi chất trong quần xã: Trao đổi chất trong quần xã sinh vật được thực hiện qua chuỗi và lưới thức ăn. a. Chuỗi thức ăn: Gồm nhiều loài có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau. b. Lưới thức ăn: Tập hợp nhiều chuỗi thức ăn có mắc xích chung. c. Tháp sinh thái: Có 3 loại: tháp số lượng, tháp sinh khối, tháp năng lượng. 2. Trao đổi vật chất và chuyển hóa năng lượng trong hệ sinh thái: được thực hiện trong phạm vi quần xã sinh vật và giữa quần xã với môi trường sống. III. Bảo vệ đa dạng sinh học trong hệ sinh thái - Đa dạng sinh học đang bị suy giảm trên toàn thế giới do nhiều nguyên nhân. - Các biện pháp bảo vệ đa dạng sinh học trong hệ sinh thái gồm tuyên truyền giá trị của đa dạng sinh học, xây dựng chiến lược quốc gia về bảo tồn đa dạng sinh học, thành lập các khu bảo tồn thiên nhiên, tăng cường công tác bảo vệ nguồn tài nguyên sinh vật và cấm săn bắt, mua bán trái phép các loài sinh vật. B. CÂU HỎI TRONG BÀI HỌC Câu hỏi mở đầu: Một khu rừng hay bể cả trong hình bên đều được xem là hệ sinh thái. Vậy hệ sinh thái là gì ? (KNTT – SGK) Trả lời: Hệ sinh thái là một hệ thống bao gồm quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng. I. Hệ sinh thái 1. Khái niệm hệ sinh thái Câu hỏi: Em hãy lấy ví dụ về hệ sinh thái ? (KNTT – SGK) Trả lời: Bể cá cảnh trong nhà, vũng nước mưa ngoài vườn, … 2. Thành phần cấu trúc của hệ sinh thái Câu hỏi 1: Đọc thông tin trên và quan sát hình 44.1, phân tích thành phần của một HST. (KNTT – SGK)
DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN 8 - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Giáo viên thực hiện: Nguyễn Tuấn Thanh Trang 2 Trả lời câu 1: Thành phần của hệ sinh thái bao gồm: - Thành phần vô sinh: nước, ánh sáng, khí hậu, đất, … - Thành phần hữu sinh: + Sinh vật sản xuất + Sinh vật tiêu thụ + Sinh vật phân giải Câu hỏi số 2: Em hãy lấy ví dụ về các loài sinh vật thuộc nhóm sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải trong một hệ sinh thái. (KNTT – SGK) Trả lời câu hỏi số 2: Trong hệ sinh thái đồng cỏ: + Sinh vật sản xuất: Cỏ trong họ Hòa Thảo (Poaceae), một số loài cây thân thảo thuộc họ Cói (Cyperaceae),… + Sinh vật tiêu thụ: Sư tử, ngựa hoang, bò rừng, sói đồng cỏ,… + Sinh vật phân giải: Nấm, hầu hết vi khuẩn,… 3. Các kiểu hệ sinh thái Câu hỏi: Cho các hệ sinh thái sau: Hệ sinh thái đồng ruộng, hệ sinh thái suối, hệ sinh thái rừng lá rộng ôn đới, hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái ruộng bậc thang, hệ sinh thái rạn san hô. Em hãy sắp xếp các hệ sinh thái trên vào các kiểu hệ sinh thái phù hợp. (KNTT – SGK) Trả lời câu hỏi: Các kiểu hệ sinh thái: - Hệ sinh thái tự nhiên: + Hệ sinh thái trên cạn: hệ sinh thái rừng lá rộng ôn đới, hệ sinh thái rừng ngập mặn + Hệ sinh thái dưới nước: hệ sinh thái suối, hệ sinh thái rạn san hô - Hệ sinh thái nhân tạo: hệ sinh thái đồng ruộng, hệ sinh thái ruộng bậc thang. II. Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong hệ sinh thái Câu hỏi 1: Quan sát hình 44.3 Phân tích mối quan hệ dinh dưỡng giữa châu chấu và các sinh vật đứng trước và sau trong chuỗi thức ăn (KNTT – SGK) Trả lời câu hỏi số 1: Cỏ là thức ăn của châu chấu, châu chấu là thức ăn của ếch, ếch là thức ăn của rắn, rắn là thức ăn của đại bàng. Câu hỏi 2: Cho ví dụ và vẽ sơ đồ về lưới thức ăn. (KNTT – SGK)

DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN 8 - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Giáo viên thực hiện: Nguyễn Tuấn Thanh Trang 4 Câu 5: Sừng tê giác ở các nước Châu Á được xem là “thần dược” trị bá bệnh, nó còn có giá trị thẩm mĩ, giá trị kinh tế cao. Do hoạt động săn bắt trái phép, số lượng tê giác trên thế giới đã giảm đến mức báo động. Hiện trên thế giới hiện còn 5 loài tê giác, bao gồm: tê giác đen, tê giác Javan, tê giác Sumatran đang ở bậc cực kì nguy cấp (CR) trong sách đỏ, tê giác một sừng ở bậc sẽ nguy cấp (VU), tê giác trắng ở bậc sắp bị đe dọa (nt). Là học sinh THCS, em hãy nêu một số biện pháp phù hợp với khả năng của bản thân để góp phần ngăn chặn việc đi đến tuyệt chủng của loài tê giác nói chung và các loài sinh vật quý hiếm khác nói riêng. Trả lời câu 5: Là học sinh THCS, em sẽ: - Tuyên truyền cho gia đình, người thân, bạn bè về sự thật sừng tê giác không có khả năng chữa bệnh thật sự, chỉ là lời đồn. - Chia sẻ các bài viết về bảo tồn tê giác, các loài động vật quý hiếm. - Report các bài đăng bán các loài động vật hoang dã trên mạng xã hội. - Khi phát hiện các trường hợp mua bán các động vật hoang dã phải báo ngay với cơ quan chức năng để xử lí. E. BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM Soạn 15 câu trắc nghiệm : + (5 câu hiểu + 3 câu vận dụng = 8 câu (có 3 câu có ứng dụng thực tế hoặc hình ảnh, phát triển năng lực). MỨC ĐỘ 1: BIẾT (7 câu biết) Câu 1. Hệ sinh thái là một hệ thống bao gồm: A. Quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng (sinh cảnh), trong đó các loài sinh vật tương tác với nhau và tác động qua lại với môi trường sống. B. Quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng (sinh cảnh), trong đó các loài sinh vật không tương tác với nhau và chỉ tác động qua lại với môi trường sống. C. Quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng (sinh cảnh), trong đó các loài sinh vật không tương tác với nhau và không tác động qua lại với môi trường sống. D. Quần xã sinh vật và môi trường sống của chúng (sinh cảnh), trong đó các loài sinh vật chỉ tương tác với nhau và không tác động qua lại với môi trường sống. Câu 2: Thành phần hữu sinh của hệ sinh thái gồm: A. sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ. B. chỉ có sinh vật phân giải. C. sinh vật sản xuất, sinh vật phân giải. D. sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải. Câu 3: Về nguồn gốc, hệ sinh thái được phân thành các kiểu: A. các hệ sinh thái trên cạn và dưới nước B. các hệ sinh thái lục địa và đại dương C. các hệ sinh thái rừng và biển D. các hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo Câu 4: Lưới thức ăn: A. gồm nhiều chuỗi thức ăn. B. gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau. C. gồm nhiều chuỗi thức ăn có các mắt xích chung. D. gồm nhiều loài sinh vật trong đó có sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ và sinh vật phân giải. Câu 5. Bài hát “Sợi nhớ sợi thương” của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu có đoạn “Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây, bên nắng đốt, bên mưa quay…”. Điều này được giải thích như sau: Gió từ vịnh Thái Lan thổi vào theo hướng Tây Nam - Đông Bắc, đem theo nhiều hơi nước, khi gặp dãy Trường Sơn Bắc thì hơi nước ngưng tụ và gây mưa ở sườn Tây dãy trường Sơn. Theo quy luật phi địa đới thì càng lên cao nhiệt