Tiêu đề 18. 2025-2026 NHÓM MÁU.docx ✅

Bài 18 NHÓM MÁU ABO, Rh VÀ MỘT SỐ HỆ KHÁC MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi học xong bài này sinh viên có khả năng: 1. Trình bày đặc điểm kháng nguyên, kháng thể của hệ thống nhóm máu ABO. 2. Trình bày đặc điểm kháng nguyên của hệ thống nhóm máu Rh. 3. Vận dụng kiến thức đã học để giải thích sự tạo thành kháng thể hệ Rh trong truyền máu và trong sản khoa. 4. Trình bày được đặc điểm kháng nguyên, kháng thể của một số hệ nhóm máu khác. NỘI DUNG HỌC TẬP 1. ĐẠI CƯƠNG Năm 1900, Landsteiner và cộng sự qua nghiên cứu thực nghiệm đã nhận thấy rằng có hiện tượng hồng cầu vón lại khi trộn máu của cá thể này với cá thể khác mà ông gọi đó là hiện tượng ngưng kết hồng cầu. Từ đó Landsteiner đã phát hiện ra kháng nguyên và kháng thể đặc hiệu của hồng cầu. Từ sau nghiên cứu này đến nay người ta đã phân loại nhóm hồng cầu người và ứng dụng trong truyền máu đem lại nhiều hiệu quả to lớn trong y học. Trên màng hồng cầu người, người ta phát hiện ra có nhiều loại kháng nguyên khác nhau, có tới trên 30 loại kháng nguyên thường gặp và hàng trăm kháng nguyên ít gặp. Các kháng nguyên được xếp thành các hệ thống và được gọi là hệ nhóm hồng cầu người như: hệ nhóm hồng cầu ABO, hệ nhóm hồng cầu Rh, hệ nhóm hồng cầu Lewis, MNSs, Kell, Duffy, Kidd,…. 2. NHÓM MÁU HỆ ABO 2.1. Kháng nguyên Ở người trên màng hồng cầu có mặt nhiều loại kháng nguyên. Với hệ nhóm máu ABO người ta thấy có 2 kháng nguyên và đặt tên là A và B, đây là những kháng nguyên tan trong rượu. Sự có mặt hay vắng mặt của kháng nguyên A và B là do di truyền. Trên một cơ thể thì tùy theo sự có mặt hay không của kháng nguyên mà có thể có các trường hợp sau: có một loại kháng nguyên A hoặc B hoặc có cả hai loại kháng nguyên A và B hoặc không có loại kháng nguyên nào. Dựa vào sự có mặt hay không có mặt của kháng nguyên A và B trên màng hồng cầu người ta phân hệ nhóm hồng cầu ABO ra thành 4 nhóm là: nhóm A, nhóm B, nhóm AB, nhóm O. Như vậy tên của nhóm máu hệ ABO chính là tên kháng nguyên trên màng hồng cầu.
2 2.1.1. Các kháng nguyên hệ ABO Hệ ABO có hai kháng nguyên chính và sự có mặt của chúng quyết định tên nhóm máu. Nhưng kháng nguyên A và B cũng có một số biến thể. 2.1.1.1. Các biến thể của kháng nguyên A - Nhóm A 1 và A 2 : năm 1911, người ta xác định có hai kháng nguyên A là A 1 và A 2 . Như vậy, thực chất có 6 nhóm là nhóm A 1 , nhóm A 2 , nhóm B, nhóm A 1 B, nhóm A 2 B, nhóm O. Hồng cầu nhóm A 1 phản ứng mạnh với kháng thể chống A, còn hồng cầu nhóm A 2 phản ứng yếu với kháng thể chống A. Người có nhóm máu A 2 và A 2 B có thể có kháng thể chống A 1 tự nhiên nhưng tỷ lệ thấp (~ 1% với A 2 và 25% với A 2 B) và hiệu giá thấp nhưng khi nhận máu A 1 có thể sinh kháng thể miễn dịch và gây tai biến nếu truyền tiếp máu A 1 lần sau. - Ngoài A 1 và A 2 , người ta cón thấy một số người có kháng nguyên A “yếu” vì hồng cầu ngưng kết yếu với kháng thể chống A, ví dụ A 3 , A x , A end , A m . 2.1.1.2. Các biến thể của kháng nguyên B Kháng nguyên B cũng có một số biến thể yếu như B 3 , B m , B el . 2.1.1.3. Kháng nguyên H và hệ Hh Năm 1952, tại Bombay, Bhende phát hiện người có nhóm máu lạ là hồng cầu không bị ngưng kết bởi kháng thể chống A,B,H, trong huyết thanh có kháng thể chống A,B,H, làm ngưng kết hồng cầu tất cả các nhóm kể cả nhóm O. Ngày nay, người ta biết rằng kháng nguyên H là tiền thân của kháng nguyên A và B. Kháng nguyên H không chỉ có mặt ở hồng cầu nhóm O mà cả ở nhóm A,B,AB nên hệ ABO còn được gọi là hệ ABH. Sự có mặt của kháng nguyên H là do hệ thống gen Hh - là hệ thống độc lập với hệ ABO quy định. Người nhóm Bombay là người có kiểu gen hh. Người nhóm O có chất H nhưng không có gen A và gen B nên không chuyển chất H thành kháng nguyên A, kháng nguyên B được. 2.1.1.4. Hoạt động tổng hợp kháng nguyên trong nguyên hồng cầu Có 3 hệ gen riêng biệt: Ii, Hh, ABO hoạt động nhịp nhàng để tổng hợp các kháng nguyên hồng cầu. Gen ABO nằm trên cặp nhiễm sắc thể số 9. Gen O hầu như không hoạt động, do đó không tạo được kháng nguyên trên màng hồng cầu, trong khi gen A và B tạo ra các kháng nguyên mạnh A và B. Gen H tạo ra chất H (sơ đồ 18.1). Trong đó: - Sự có mặt của chất H là điều kiện tất yếu để hình thành kháng nguyên A,B. - Gen A ( kiểu gen AA, OA) tạo ra chất A kết hợp với chất H tạo kháng nguyên A - Gen B (kiểu gen BB, OB) tạo ra chất B kết hợp với chất H tạo kháng nguyên B - Sự có mặt của cả gen A và gen B (kiểu gen AB) tạo ra cả chất A và chất B kết hợp chất H sẽ tạo ra kháng nguyên A và B