Tiêu đề B 262_Giáo hội học_Nguyễn Văn Trinh.pdf ✅

PHAÀN HAI GIAÙO HOÄI HOÏC Chöông moät NGUOÀN GOÁC THIEÂN LINH CUÛA HOÄI THAÙNH $ 1. YÙ nieäm veà Hoäi Thaùnh 1. Giaûi thích töø nguyeân Töø Hoäi Thaùnh (tieáng Latinh laø Ecclesia) dòch töø thuaät ngöõ Hy Laïp kurikon, moät hình thöùc bình daân cuûa töø kuriakon; tieáng latinh thích öùng vôùi töø Hy Laïp laø dominicum coù theå noùi laø töø theá kyû thöù IV ñöôïc söû duïng ñeå chæ nhaø thôø, nôi thôø phöôïng cuûa ngöôøi Kitoâ höõu. Töø Latinh “ecclesia” laø töø dòch thuaät ngöõ Hy Laïp eùkkleâsía = cuoäc hoäi hoïp, coäng ñoaøn. Thaùnh Kinh söû duïng töø eùkkleâsía (trong LXX, dòch töø tieáng kahal cuûa Hipri) theo nghóa ñôøi thöôøng vaø theo nghóa toân giaùo. Theo nghóa ñôøi thöôøng, töø naøy noùi veà tuï hoïp cuûa daân chuùng, coäng ñoaøn daân söï, hay baát cöù moät coâng ñoaøn, taäp theå naøo, tæ duï Tv 25,5 (odivi ecclesiam malignantium) ; Hc 23,34 ; Cv 19,32.39.40. Theo nghóa toân giaùo, töø naøy duøng ñeå chæ coäng ñoaøn cuûa Thieân Chuùa, theo ñoù trong Cöïu Öôùc noùi veà cuoäc tuï hoïp hay coäng ñoaøn daân Do Thaùi (tæ nhö Tv 21,23.26 ; 39,10) ; trong Taân Öôùc noùi veà cuoäc tuï hoïp hay coäng ñoaøn nhöõng keû tin vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ, cuõng coù theå chæ töøng coäng ñoaøn , tæ nhö coäng ñoaøn ñang tuï hoïp trong nhaø Aquilas vaø Prisca (Rm 16,5) hay coäng ñoaøn Gieârusalem (Cv 8,1 ; 11,22), coäng ñoaøn Antiochia (Cv 13,1 ; 14,26), coäng ñoaøn Thessalonica ( 1 vaø 2 Tx 1,1) cuõng coù theå chæ toaøn theå moïi Kitoâ höõu (tæ nhö Mt 16,18 ; 1 Tm 3,15). Caùc thuaät ngöõ ñoàng nghóa coù theå keá : Nöôùc Trôøi (Mt), Nöôùc Thieân Chuùa , Nhaø Thieân Chuùa ( 1 Tm 3,15 ; Dt 10,21 ; 1 Pr 4,17), caùc Kitoâ höõu (Cv 2,44). Saùcg Giaùo lyù Roâma (I 10, 2) döïa vaøo thaùnh Augustinoâ (Enarr.in Ps 149,3) ñöa ra nhöõng xaùc ñònh nhö sau : “Hoäi Thaùnh laø daân chuùng goàm caùc tín höõu treân khaép theá giôùi.” 2. Giaûi thích theo ñoái töôïng Hoäi Thaùnh laø Nhieäm Theå cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Sententia certa. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII giaûi thích trong Thoâng ñieäp “Mystici Corporis” (1943) : “Ñeå ñöa ra moät ñònh nghóa veà baûn chaát cuûa Hoäi Thaùnh ñích thöïc cuûa Chuùa Kitoâ, laø Hoäi Thaùnh thaùnh thieän, coâng giaùo, toâng truyeàn vaø Roâma, ngöôøi ta khoâng theå tìm ñöôïc caùch dieãn taû cao quùi, toát ñeïp, khoâng coù gì thieân linh cho baèng thuaät ngöõ nhoùi leân ‘Hoäi Thaùnh chính laø Nhieäm Theå Ñöùc Gieâsu Kitoâ’” (H 19). Thaùnh Phaoloâ daïy, Hoäi Thaùnh, coäng ñoaøn caùc kitoâ höõu laø Thaân theå Ñöùc Kitoâ vaø Ñöùc Kitoâ laø Ñaàu cuûa Thaân Theå. Döôùi hình aûnh Ñaàu vaø Thaân theå, thaùnh nhaân nhìn söï hieäp nhaát tinh

thöôøng tröïc cuûa Chuùa Kitoâ, cuõng nhö caùc tín höõu ñöôïc Thaùnh Kinh goïi laø Thaân Theå Chuùa Kitoâ” (Symbolique, $ 36). $ 2. Ñöùc Kitoâ thieát laäp Hoäi Thaùnh 1. Tín ñieàu vaø laïc thuyeát Hoäi Thaùnh ñöôïc Thieân-nhaân Gieâsu Kitoâ thieát laäp. De fide. Coâng ñoàng Vaticanoâ I giaûi thích trong Hieán Cheá Tín Lyù veà Hoäi Thaùnh Chuùa Kitoâ : “Vò Muïc Töû vaø Giaùm Muïc haèng höõu cuûa linh hoàn chuùng ta ( 1 Pr 2,25) , ñeå coâng trình cöùu ñoä ñöôïc toàn taïi muoân thuôû, ñaõ quyeát ñònh thieát laäp Hoäi Thaùnh, trong ñoù nhö trong nhaø cuûa Thieân Chuùa haèng soáng, moïi tín höõu ñöôïc qui tuï laïi nhôø moái giaây lieân keát cuûa moät ñöùc tin vaø moät ñöùc aùi” D 1281. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ X ñaõ tuyeân boá trong lôøi tuyeân theä choáng thuyeát Duy Taân (1910), “Hoäi Thaùnh ñöôïc thieát laäp caùch tröïc tieáp vaø caù nhaân do Ñöùc Kitoâ ñích thöïc vaø lòch söû trong thôøi gian Ngöôøi taïi theá” D 2145. Vieäc Chuùa Gieâsu thieát laäp Hoäi Thaùnh noùi leân raèng chính Ngöôøi ñaët neàn taûng cô baûn cuûa Hoäi Thaùnh trong giaùo lyù, trong phöôïng töï vaø cô cheá cuûa Ngöôøi. Nhöõng nhaø Caûi Caùch cho raèng Ñöùc Kitoâ thieát laäp moät Hoäi Thaùnh voâ hình vaø toå chöùc coù tính phaùp lyù chæ laø cô cheá cuûa loaøi ngöôøi. Giaùo Hoäi Chính Thoáng vaø Giaùo Hoäi Anh Giaùo nhaän vieäc thieát laäp do Chuùa moät Hoäi Thaùnh höõu hình, coù phaåm traät, nhöng phuû nhaän cô cheá thieân linh Toái töôïng quyeàn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Theo nhoùm thaàn hoïc töï do (die moderne liberale Theologie), cho raèng Ñöùc Gieâsu khoâng muoán taùch bieät caùc moân ñeä mình ra khoûi Hoäi Ñöôøng vaø taäp hoïp hoï laïi thaønh moät coäng ñoaøn toân giaùo ñoäc laäp ; hai chuyeän naøy saûn sinh ra do aûnh höôûng moâi tröôøng beân ngoaøi. Theo thuyeát Duy Taân (Modernismus), Ñöùc Gieâsu quan nieäm Nöôùc Trôøi maø Ngöôøi loan baùo saép ñeán gaàn, hoaøn toaøn mang tính caùnh chung thoe nghóa Khaûi Huyeàn cuûa Haäu Do Thaùi giaùo. Vì Ngöôøi quan nieäm söï keát thuùc vuõ truï ñang dieãn ra caùch noäi taïi, neân khoâng theå naøo thieát laäp Hoäi Thaùnh nhö moät xaõ hoäi seõ toàn taïi haèng theá kyû treân maët ñaát. Hoäi Thaùnh xuaát phaùt töø yù thöùc taäp theå cuûa caùc tín höõu tieân khôûi, thuùc ñaày hoï phaûi qui tuï laïi thaønh coäng ñoaøn (D 2052, 2091). 2. Vieäc thieát laäp Hoäi Thaùnh, theo Thaùnh Kinh vaø thaùnh truyeàn a) Caùc ngoân söù Cöïu Öôùc ñaõ coâng boá veà thôøi ñaïi Ñaáng Meâssias vieäc thieát laäp moät Vöông quoác môùi cuûa Thieân Chuùa ; vöông quoác naøy khoâng chæ haïn heïp cho daân Do Thaùi nhöng bao goàm moïi daân moïi nöôùc (xem Is 2,2-4 ; Maëc khaûi 4,1-3 ; Is 60). Ñöùc Gieâsu ñaõ khôûi ñaàu hoaït ñoäng coâng khai baèng vieäc rao giaûng Nöôùc Trôøi (Mt) hay Nöôùc Thieân Chuùa (caùc Phuùc AÂm khaùc) : “Haõy saùm hoái vì Nöôùc Trôøi ñaõ gaàn ñeán !” (Mt 4,17 ; so 10,7). Caùc pheùp laï chöõa beänh cuûa Ngöôøi cho thaáy vöông quoác cuûa Ñaáng Meâssias ñaõ ñeán (Mt 12,28). Ñöùc Gieâsu ñoøi buoäc phaûi coù caùc ñieàu kieän ñeå coù theå böôùc vaøo vöông quoác : söï coâng chính (Mt 5,20), thöïc hieän thaùnh yù Thieân Chuùa Cha (Mt 7,21) vaø taâm hoàn treû thô (Mt 18,3). Ngöôøi ñoøi hoûi thính giaû phaûi tröôùc tieân ñi tìm nöôùc Thieân Chuùa (Mt 6,33), haêm doïa nhoùm Phariseâu coù theå bò loaïi ra khoûi Nöôùc Trôøi (Mt 21,43 ; 23,13) vaø coâng boá vieäc chuyeån ñaït Nöôùc Trôøi töø tay ngöôøi Do Thaùi sang ngöôøi ngoaïi giaùo (Mt 21,43). Ñöùc Gieâsu khoâng hieåu Nöôùc Trôøi theo nghóa thuaàn tuùy caùnh chung. Ñoù laø moät vöông quoác ñöôïc thieát laäp vaø toàn taïi treân maët ñaát, nhöng chæ hoaøn taát beân hia theá giôùi. Nhieàu duï ngoân cuûa Chuùa Gieâsu, tæ nhö ngöôøi gieo gioáng, coû luøng trong ruoäng luùa, veà löôùi caù, veà naém men, veà haït caûi, cho thaáyhình thöùc hieän taïi cuûa Nöôùc Trôøi. Khaùc bieät vôùi coäng ñoaøn Cöïu Öôùc cuûa Yaheù, Ñöùc Gieâsu goïi coäng ñoaøn toân giaùo môùi maø Ngöôøi muoán thaønh laäp, laø coäng ñoaøn cuûa Ngöôøi. Mt 16,18 : “Anh laø Pheâroâ, nghóa laø Taûng Ñaù, treân taûng ñaù naøy, Thaày seõ xaây Hoäi Thaùnh cuûa Thaày.” ÔÛ ñaây Ñöùc Gieâsu noùi roõ yù ñònh cuûa Ngöôøi laø thieát laäp moät coäng ñoaøn toân giaùo môùi taùch bieät haün vôùi Hoäi Ñöôøng. Vì muïc ñích naøy,
Ngöôøi qui tuï caùc moân ñeä quanh mình (Mt 4,18) vaø ñaõ choïn ra 12 ngöôøi “ñeå caùc oâng ôû vôùi Ngöôøi vaø ñeå Ngöôøi sai caùc oâng ñi rao giaûng, vôùi quyeàn tröø quyû.”. Theo traùch nhieäm naøy, Ngöôøi goïi hoï laø Toâng ñoà (Lc 6,13) coù nghóa laø keû ñöôïc sai ñi, ngöôøi nhaän leänh, ngöôøi coù toaøn quyeàn ( apostolos laø töø duøng ñeå dòch töø Hipri schaliach hay schaluach, theo töø aram laø schelucha=ngöôøi ñöôïc sai ñi). Trong moät thôøi gian daøi soáng maät thieát vôùi nhau, Ngöôøi trao cho hoï quyeàn rao giaûng (Mc 4,34 ; Mt 13,52) vaø moät chuoãi quyeàn haønh khaùc : quyeàn raøng buoäc vaø thaùo côõi (Mt 18,17-18) , coù nghóa laø quyeàn laäp phaùp, tö phaùp vaø xöû lyù ; quyeàn cöû haønh bí tích Thaùnh Theå (Lc 22,19) quyeàn tha toäi (Ga 20,23) vaø quyeàn ban bí tích Thaùnh Taåy (Mt 28,19). Ngöôøi sai hoï ñi khaép cuøng theá giôùi vôùi meänh leänh, rao giaûng Tin Möøng vaø röûa toäi cho muoân daân (Mt 28,19-20 ; Mc 16,15-16). Tröôùc khi trôû veà cuøng Thieân Chuùa Cha, Ngöôøi ñaõ chuyeån trao söù vuï cuûa mình cho caùc Toâng ñoà : “Nhö Cha ñaõ sai Thaày, Thaày cuõng sai anh em” (Ga 20,21). Ngöôøi ñaõ ñaët thaùnh Pheâroâ laø thuû laõnh caùc Toâng ñoà vaø laø moät höôùng daãn toái cao cuûa Hoäi Thaùnh (Mt 16,18-19 ; Ga 21,15-17). Ñaëc tính phoå quaùt do chính Ñöùc Kitoâ mong muoán cho vieäc thaønh laäp cuûa Ngöôøi vaø noäi dung giaùo lyù ñöùc tin vaø luaân lyù troåi vöôït hôncaû Cöïu Öôùc baét buoäc coäng ñoaøn kitoâ höõu tieân khôûi phaûi taùch bieät khoûi Hoäi Ñöôøng Do Thaùi giaùo. Theo Giaùo lyù thaùnh Phaoloâ, Ñöùc Kitoâ laø Ñaù goác, treân ñoù ñeàn thôø tinh thaàn, ñöôïc taïo neân do caùc tín höõu, ñöôïc xaây döïng (Ep 2,20) , “Ñaù taûng goác töôøng laø chính Ñöùc Kitoâ” vaø söù giaû Tin Möøng cuõng seõ tieáp tuïc xaây döïng treân doù qua coâng taùc truyeàn giaùo cuûa mình ( 1 Cr 3,11). Ñöùc Kitoâ laø Ñaàu Hoäi Thaùnh (Ep 5,23 ; Cl 1,18). Hoäi Thaùnh laø gia saûn cuûa Ngöôøi, maø Ngöôøi ñaõ duøng Maùu cuûa mình maø thu ñaït ñöôïc (Cv 20,28) ; Hoäi Thaùnh laø Hoân theâ maø Ngöôøi yeâu quí vaø ñaõ hieán thaân ñeå thaùnh hoùa vaø taïo vinh quang (Ep 5,25-27). Trung thaønh vôùi meänh leänh cuûa Chuùa Kitoâ, caùc Toâng ñoà ñaõ rao giaûng cho ngöôøi Do Thaùi laãn ngoaïi giaùo Tin Möøng cuûa Chuùa Kitoâ vaø thieát laäp caùc coäng ñoaøn kitoâ höõu. Caùc coäng ñoaøn naøy lieân keát vôùi nhau qua vieäc tuyeân xöng cuøng moät ñöùc tin vaø vieäc cöû haønh cuøng moät phöông töï döôùi söï laõnh ñaïo cuûa caùc Toâng ñoà. Xem Coâng vuï Toâng ñoà vaø caùc thö Toâng ñoà. b) Caùch chung, caùc Giaùo phuï nhìn Hoäi Thaùnh vaø cô cheá cuûa Hoäi Thaùnh laø coâng trình cuûa Ñöùc Kitoâ. Thaùnh Cleùment thaønh Roâma daãn toaøn theå traät töï cuûa Hoäi Thaùnh laàn veà caùc Toâng ñoà, roài töø caùc Toâng ñoà laàn veà Chuùa Kitoâ, töø Chuùa Kitoâ veà Thieân Chuùa (Cor. 42). Veà ñoaïn Mt 16,18, thaùnh Cyprien noùi veà vieäc Ñöùc Gieâsu thieát laäp Hoäi Thaùnh vaø xem Hoäi Thaùnh laø “Hoäi Thaùnh Chuùa Kitoâ” vaø nhö “Hoân theâ Ñöùc Kitoâ” (De unit. Eccl. 4 vaø 6). Veà thôøi ñieåm Ñöùc Gieâsu thieát laäp Hoäi Thaùnh phaûi phaân bieät nhieàu ac61phaûi baäc, vieäc chuaån bò trong thôøi hoaït ñoäng coâng khai, vieäc hoaøn taát qua caùi cheát hy teá treân Thaäp giaù vaø vieäc böôùc vaøo coâng khai ngaøy leã Nguõ Tuaàn sau vieäc Thaùnh Thaàn hieän xuoáng. Ngaøy leã Hieän xuoáng ñaàu tieân cuûa Kitoâ giaùo ñöôïc xem nhö ngaøy khai sinh Hoäi Thaùnh. $ 3. Muïc ñích cuûa Hoäi Thaùnh 1. Tieáp tuïc söù vuï cuûa Ñöùc Kitoâ Ñöùc Kitoâ thieát laäp Hoäi Thaùnh ñeå tieáp tuïc coâng trình cöùu ñoä cuûa Ngöôøi qua moïi thôøi gian.De fide. Coâng ñoàng Vaticanoâ I tuyeân boá veà muïc ñích cuûa vieäc thieát laäp cuûa Chuùa Kitoâ : Ñöùc Kitoâ “quyeát ñònh thieát laäp Hoäi Thaùnh ñeå laøm cho coâng trình cöùu ñoä ñöôïc luoân toàn taïi” : ut salutiferum redemptionis opus perenne redderet. D 1821. Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII noùi trong Thoâng ñieäp “Satis cognitum” (1896) : “Ñöùc Kitoâ muoán gì khi thieát laäp Hoäi Thaùnh ? Ngöôøi muoán gì ? Thöa : Ngöôøi muoán chuyeån trao cho Hoäi Thaùnh traùch nhieäm vaø söù vuï maø Ngöôøi ñaõ laõnh nhaän töø nôi Cha”. Trong khi Ñöùc Kitoâ, nhôø hoaït ñoäng cuûa chính mình ñaõ taïo ñöôïc caùc hoa traùi