Tiêu đề Chương IV Thuật ngữ y học và dịch thuật.docx ✅

Chương IV: Thuật Ngữ Y Học và Dịch Thuật) (Some problems and Challenges in the Translation of  English Medical Texts) Professional translators need to know more than a source language and a target language. They also have to develop expertise in the subject areas they translate. -Morry Sofer- Nguyễn Phước Vĩnh Cố Tôn Nữ Thanh Thảo Tôn Nữ Hải Anh Bảo Nguyên Tóm tắt Việc dịch thuật ngữ y học từ tiếng Anh sang tiếng Việt là một lĩnh vực chuyên ngành đầy thách thức nhưng lý thú trong dịch thuật học. Tuy nhiên, ở các trường ngoại ngữ tại Việt Nam, dịch thuật chuyên ngành nói chung và dịch thuật y học nói riêng chưa được chú trọng một cách đặc biệt. Mục đích chính của bài báo là phân tích và xem xét các các khía cạnh ngôn ngữ và ngữ dụng về ngữ vực và thuật ngữ y học tiếng Anh trong dịch thuật. Bài báo cũng cung cấp một số phương thức gợi ý để dịch các thuật ngữ y học. Tác giả hy vọng bài báo mang lại ý nghĩa thực tiễn cho sinh viên ngành y và những ai quan tâm đến dịch thuật y học. Từ khóa: thuật ngữ y học; dịch thuật y học; dịch thuật chuyên ngành; từ viết tắt trong y học; ghép nhân danh. Abstract The translation of medical terms from English into Vietnamese is a fascinating but challenging subject area in translation studies. However, in Vietnamese colleges and universities, specialised translation in general and medical translation in particular get very little special attention. An aim of the study is to analyse and consider linguistic and pragmatic aspects of registers and medical terminology in translation. Some suggested procedures for translating medical terms are also provided in the paper. It is hoped that the paper is of practical significance to medical students and to those who are interested in medical translation.


Nhiều từ viết tắt, dù quen thuộc với những người hoạt động trong lĩnh vực y học nhưng có vấn đề (do lạ lẫm) với người dịch. Người Việt thường chấp nhận từ viết tắt trong tiếng Anh hơn là trong tiếng Việt. Ví dụ, bệnh “chronic obstructive pulmonary disease” được dịch là  “bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính” nhưng từ tắt trong văn bản tiếng Việt là “COPD” hơn là “BPTNMT”, bệnh “gastroesophageal reflux disease” tương đương với tiếng Việt là “bệnh trào ngược dạ dày- thực quản” nhưng từ viết tắt trong văn bản tiếng Việt lại thường dùng từ tiếng Anh là “GERD”, thuật ngữ “CABG” viết tắt của các từ tiếng Anh (Coronary Artery Bypass Graft: phẫu thuật bắc cầu động mạch vành) lại rất quen thuộc với bệnh nhân tim mạch vành hơn là từ tắt ở tiếng Việt là “PTBCDMV”) và điển hình nhất căn bệnh thế kỷ, dù tiếng Việt có 2 tên gọi: bệnh liệt kháng/hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải nhưng lại được biết nhiều đến trong tiếng Việt bởi từ tắt tiếng Anh là “AIDS”/SIDA ở tiếng Pháp. 4. 1 Từ viết tắt vay mượn ở tiếng Anh y học Trong các phương pháp chẩn đoán hình ảnh (diagnostic imaging), tiếng Việt mượn các thuật ngữ viết tắt tiếng Anh như “CT” (computed/computerised tomograph: chụp cắt lớp điện toán/vi tính), “MRI” (magnetic resonnance imaging: chụp cọng hưởng từ), “PET” (positron emission tomgraph: chụp cắt lớp phát xạ positron), “ECG/EKG” (electrocardiogram: điện tâm đồ),v.v. Có thể bắt gặp nhiều thuật ngữ viết tắt như thế trong nhiều văn bản y học. Sau đây là một trong nhiều ví dụ trên ở một website y học: “có nhiều phương pháp để chẩn đoán ung thư phổi và các di căn lên não, trong đó có CT, MRI và PET/CT có vai trò quan trọng.” 4. 2 Từ viết tắt phổ biến trong giới y học Các từ viết tắt phổ biến trong giới y học lại là gốc từ chỉ các bộ phận trong cơ thể người như xương (bones), cơ (muscles), thần kinh (nerves), da (skin). Trong thuật ngữ y học, cái gì liên quan đến xương thường được nói đến như “oste”, cơ là “myo”, thần kinh là “neur” và da là “derm”. Các từ tắt này có nhiều ở các bộ phận khác trong cơ thể như “gastro” chỉ bao tử, “colo”/”colon” chỉ ruột kết/ruột già, “rhino” là mũi, “oculo” liên quan đến mắt và thị giác, “hepat” liên quan đến gan…Một số từ tắt khác (các hậu tố) chỉ các phương thức phẫu thuật như “-tomy” (rạch, cắt, mở), “ectomy” (cắt bỏ, lấy đi), “stomy” (mở thông) hoặc chỉ kỹ thuật chẩn đoán như “-gram” (hình ảnh, bản ghi), “-graphy” (kỹ thuật dùng để ghi), “scopy” (soi). Hiểu được nghĩa các từ tắt này là có thể suy diễn được nghĩa của một thuật ngữ y học tiếng Anh (xem mục 2). 4. 3 Từ viết tắt trong một bản kiểm tra sức khỏe Có thể chia ba phần chính trong một bản kiểm tra sức khỏe (medical record): a) tình trạng bệnh nhân; b) khám bệnh; c) nhập viện.