Tiêu đề Bài 5. SƠ ĐỒ MẠCH ĐIỆN – CHIỀU DÒNG ĐIỆN.doc ✅

Trang 1 CHƯƠNG 3: ĐIỆN HỌC BÀI 5. SƠ ĐỒ MẠCH ĐIỆN – CHIỀU DÒNG ĐIỆN Mục tiêu  Kiến thức + Phát biểu được quy ước về chiều dòng điện. + Nhận dạng được các kí hiệu về nguồn, bóng đèn, khóa, dây dẫn trong sơ đồ mạch điện.  Kĩ năng + Sử dụng được các kí hiệu nguồn, bóng đèn, khóa dây dẫn để vẽ một số mạch điện đơn giản + Xác định được chiều dòng điện chạy trong các mạnh kín gồm nguồn và bóng đèn
Trang 2 I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM Để sơ đồ hóa một mạch điện người ta sử dụng các kí hiệu thay thế cho vật thật. Chiều dòng điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn và các dụng cụ điện tới cực âm của nguồn điện. Ví dụ một số kí hiệu Ví dụ: Mũi tên đỏ đang mô phỏng chiều dòng điện chạy trong mạch. Lưu ý: Sau này người ta cũng sử dụng những mũi tên để mô tả chiều dòng điện chạy trong mạch. II. CÁC DẠNG BÀI TẬP  Phương pháp giải - Vẽ sơ đồ mạch điện: để đơn giản ta chỉ cần sử dụng các kí hiệu để thay thế cho các vật thật. - Xác định chiều dòng điện chạy trong mạch: + Chiều dòng điện trong mạch điện là chiều từ cực dương qua dây dẫn, các thiết bị điện tới cực âm của nguồn. + Chiều của dòng điện trong mạch kín ngược với chiều dịch chuyển của các electron tự do chuyển động trong mạch đó.  Ví dụ mẫu Ví dụ 1. Ghép các kí hiệu của cột bên trái với các chú thích ở cột bên phải. 1 2 3 4 5 6 a. Công tắc đang hoạt động b. Nguồn một chiều (pin, ắc quy) c. Dây dẫn d. Các nguồn mắc nối tiếp e. Công tắc đang mở f. Bóng đèn Hướng dẫn giải Để thuận tiện trong việc mô tả các mạch điện một cách ngắn gọn đơn giản người ta sử dụng một số kí hiệu trong bản vẽ. Sử dụng hệ thống kí hiệu này ta có thể ghép các kí hiệu cột bên trái với các chú thích ở cột bên phải như sau: 1b; 2e; 3f; 4c; 5d; 6a. Ví dụ 2: Vẽ sơ đồ cho các mạch điện sau:
Trang 3 Hướng dẫn giải Sử dụng kí hiệu để thay thế vị trí của các vật thật trong mạch điện, tương ứng ta sẽ được các sơ đồ sau: Ví dụ 3: Khẳng định nào sau đây là đúng? A. Chiều dòng điện trong mạch kín thuận theo chiều quay của kim đồng hồ. B. Chiều dòng điện trong mạch kín ngược với chiều quay của kim đồng hồ. C. Chiều dòng điện trong mạch điện kín hướng từ cực âm sang cực dương. D. Chiều dòng điện trong mạch điện kín hướng từ cực dương sang cực âm. Hướng dẫn giải Trong mạch điện kín với nguồn là pin hoặc acquy thì dòng điện luôn chạy từ cực dương sang cực âm. Vậy đáp án D là đáp án đúng. Lưu ý: Pin và acquy đều là nguồn một chiều vì các cực âm và dương không đổi. Tuy nhiên vẫn còn có nguồn xoay chiều thì vai trò cực âm và dương thường xuyên thay đổi với nhau, nên dòng điện trong mạch khi sử dụng nguồn xoay chiều sẽ thay đổi liên tục nhưng vẫn tuân theo quy tắc đi từ cực dương sang cực âm. Ví dụ 4: Nếu sử dụng mũi tên để chỉ chiều dòng điện chạy trong mạch. Hãy cho biết mũi tên trong hình nào đang chỉ đúng chiều dòng điện? Hướng dẫn giải Chiều dòng điện trong mạch kín luôn đi từ cực dương của nguồn qua dây dẫn, qua các thiết bị điện đến cực âm của nguồn. Ở đáp án B dòng điện đi ra từ cực âm nên không phù hợp. Ở đáp án C và D dòng điện đi vào cực dương, không phù hợp. Vậy chỉ có đáp án A là đúng. *Ví dụ 5: Hãy vẽ các mũi tên để chỉ chiều dòng điện chạy trong các mạch điện được mô tả như hình bên? Hướng dẫn giải Lưu ý: Trường hợp này 2 đầu của 2 đèn từng cặp một nối chung với nhau. Giữa chúng có 2 điểm chung, ta nói chúng mắc song song với nhau. Khi đó, vì 2 đèn giống hệt nhau nên dòng điện qua 2 bóng là cùng chiều. - Trường hợp này 2 đèn được nối với nhau tạo thành một dây liên tiếp. Giữa chúng có 1 điểm nối chung người ta gọi là 2 đèn mắc nối tiếp với nhau.
Trang 4 Khi đó dòng điện đi từ cực dương, qua liên tiếp các bóng đèn rồi tới cực âm. III. BÀI TẬP TỰ LUYỆN  Bài tập cơ bản Câu 1: Vẽ sơ đồ cho mạch điện sau: Câu 2: Sử dụng mũi tên vẽ chiều dòng điện chạy trong mạch điện sau: Câu 3: Hãy vẽ kí hiệu dấu hiệu (+), (-) tương ứng với các cực của nguồn, kí hiệu K vào khóa (nếu có) đối với từng mạch điện sau: Câu 4: Đối với từng mạch điện đã cho dưới đây, khóa K ngắt thì đèn nào sẽ tắt? Câu 5: Phát biểu nào sau đây là đúng? A. Dòng điện một chiều trong mạch kín luôn đi theo chiều quay của kim đồng hồ. B. Dòng điện một chiều trong mạch kín luôn ngược với chiều quay của kim đồng hồ. C. Dòng điện một chiều trong mạch kín luôn cùng chiều chuyển động của các electron tự do. D. Dòng điện một chiều trong mạch kín luôn ngược chiều chuyển động của các electron tự do. Câu 6: Đối với mạch điện kín có nguồn là pin thì phát biểu nào sau đây là đúng? A. Dòng điện chỉ tuân theo một chiều từ cực dương sang cực âm. B. Dòng điện có thể thay đổi chiều. C. Dòng điện cùng chiều với chiều chuyển động của các electron tự do. D. Dòng điện luôn thuận theo hướng kim đồng hồ quay. Câu 7: Kí hiệu của nguồn mắc nối tiếp khi vẽ sơ đồ mạch điện là kí hiệu nào dưới đây?