Tiêu đề LEC6: GP RN-RG-Tuỵ.pdf ✅

GIẢI PHẪU RUỘT NON – RUỘT GIÀ – TUỴ MÃ BÀI GIẢNG: LEC6 - Tên bài giảng: Giải phẫu Ruột non – ruột già – Tuỵ - Đối tượng học tập: Bác sĩ y khoa - Số lượng: 200 sinh viên - Thời lượng: 2 tiết (100 phút) - Địa điểm: Giảng đường - Giảng viên: ThS.BS. Nguyễn Ngọc Ánh - Mục tiêu học tập 1. Trình bày được vị trí, giới hạn, phân đoạn, hình thể ngoài, cấu tạo, mạch máu của ruột non. 2. Trình bày được vị trí, giới hạn, phân đoạn, hình thể ngoài, cấu tạo, mạch máu của ruột già. 3. Mô tả được vị trí, hình thể ngoài, cấu tạo, liên quan, mạch cấp máu của tá tràng và tuỵ. 4. Nêu được một số liên hệ lâm sàng thích hợp. 1. Ruột non Ruột non là đoạn dài nhất của ống tiêu hoá, bắt đầu từ lỗ môn vị đến góc hồi – manh tràng. Chức năng chính là hấp thu chất dinh dưỡng. 1.1. Vị trí, giới hạn, phân đoạn Ruột non dài 5-7 m, đường kính giảm dần về phía góc hồi – manh tràng. Đoạn đầu của ruột non là tá tràng, ngắn và cong nằm sau phúc mạc. Phần còn lại là hỗng tràng và hồi tràng, trong đó hỗng tràng chiếm 2/5 gần, hồi tràng chiếm 3/5 xa (thực tế, không có ranh giới rõ rệt nào giữa hai đoạn). Hỗng tràng và hồi tràng đi từ góc tá-hỗng tràng tới nhú hồi tràng (van hồi-manh tràng) nằm ở chỗ tiếp nối manh tràng-đại tràng lên, được xếp thành các quai ruột tự do và được gắn với thành bụng sau bằng mạc treo ruột non. 1.2. Tá tràng
Tá tràng (duodenum) dài khoảng 25 cm, là phần ngắn nhất, rộng nhất, ít di động nhất, không có mạc treo và chỉ được phúc mạc bọc ở mặt trước. Tá tràng là nơi ống mật chủ và ống tụy đổ vào. 1.2.1. Vị trí, giới hạn Tá tràng đi từ môn vị (ngang sườn phải đốt sống thắt lưng thứ nhất) tới góc tá-hỗng tràng (duodenojejunal flexure) ở ngang sườn trái đốt thắt lưng II. 1.2.2. Hình thể ngoài, liên quan Tá tràng uốn cong hình chữ C hướng sang trái và ôm quanh đầu tụy, gồm bốn phần trên, xuống, ngang và lên. Chỗ gấp góc giữa phần trên và xuống gọi là góc tá tràng trên (superior duodenal flexure). Chỗ gấp góc giữa phần xuống và ngang gọi là góc tá tràng dưới (inferior duodenal flexure). Phần trên (superior part) hay còn gọi là D1, dài khoảng 5 cm, nằm ngang mức đốt sống thắt lưng 1, từ môn vị chạy lên trên, sang phải và ra sau tới cổ túi mật. 2/3 trái hơi phình to của phần trên được gọi là bóng tá tràng (ampulla), hay hành tá tràng. Hành tá tràng là phần duy nhất di động và được phúc mạc phủ cả 2 mặt của tá tràng, bờ trên có chỗ bám của dây chằng gan – tá tràng của mạc nối nhỏ. Phần trên liên quan ở trước và trên với thuỳ vuông của gan và túi mật, ở sau với động mạch vị-tá tràng, ống mật chủ và tĩnh mạch cửa, và ở sau-dưới với đầu và cổ tuỵ. Phần xuống (descending part) hay còn gọi là D2, chạy xuống ở bên phải đầu tụy, dọc theo bờ phải các thân đốt sống thắt lưng I – III, và dài khoảng 8 cm. Ở trước, phần xuống liên quan với thuỳ phải của gan, bị bắt chéo bởi đại tràng ngang và dính với đại tràng ngang bằng mô liên kết. Mặt sau của nó dính với phần trong mặt trước thận phải. Ống mật chủ và ống tụy đi vào thành trong phần xuống, kết hợp lại để tạo nên bóng gan-tuỵ; đầu xa của bóng này đổ vào đỉnh của nhú tá lớn ở thành sau-trong của phần xuống. ẩng tuỵ phụ đổ vào đỉnh của nhú tá bé ở trên nhú tá lớn khoảng 2 cm. Chỗ gấp góc giữa các phần trên và xuống gọi là góc tá tràng trên (superior duodenal flexure). Phần ngang (horizontal part), dài khoảng 10 cm, chạy ngang từ phải sang trái ở dưới đầu tụy, bắt chéo trước tĩnh mạch chủ dưới, thân đốt sống thắt lưng III và động mạch chủ bụng. Mặt trước của phần ngang bị bắt chéo bởi các mạch mạc treo tràng trên và rễ mạc treo ruột non. Nơi liên tiếp giữa phần xuống và phần ngang của tá tràng gọi là góc tá tràng dưới (inferior duodenal flexure).
Phần lên (ascending part), dài khoảng 2,5 cm, chạy lên dọc bờ trái động mạch chủ bụng và tận cùng tại góc tá hỗng tràng ở ngang bờ trên thân đốt sống thắt lưng II. 1.2.3. Cấu tạo – hình thể trong Tá tràng được cấu tạo bởi 4 lớp mô như cấu tạo chung của ống tiêu hoá dưới cơ hoành. Áo ngoài của tá tràng cố định là phúc mạc ở mặt trước và mô liên kết ở mặt sau. Niêm mạc trên mặt sau trong của phần xuống có hai nhú lồi: nhú tá tràng lớn (major duodenal papilla) ở chỗ nối giữa 2/3 trên và 1/3 dưới phần xuống và nhú tá tràng bé (minor duodenal papilla) ở trên nhú tá tràng lớn khoảng 2 cm. Ống mật chủ và ống tụy đổ vào tá tràng tại đỉnh nhú tá tràng lớn, ống tụy phụ đổ vào đỉnh nhú tá tràng bé. 1.2.4. Mạch cấp máu Tá tràng và đầu tụy có chung liên quan và mạch nuôi (Xem mục 2.4) 1.3. Hỗng tràng – Hồi tràng 1.3.1. Vị trí, hình thể ngoài Hỗng tràng, với đường kính khoảng 4 cm, có thành dày hơn, đỏ hơn và giàu mạch máu hơn. Các nếp niêm mạc vòng của nó thì lớn và và nhiều hơn. Các nang bạch huyết chùm hầu như không có ở phần gần (trên) của hồi tràng, còn ở phần xa thì các nang này vẫn ít hơn và nhỏ hơn ở hồi tràng. Có thể sờ thấy các nếp vòng qua thành ruột và, vì các nếp này không có ở đoạn cuối hồi tràng, việc sờ nắn cho phép phân biệt được đoạn ruột đầu với đoạn ruột cuối. Hỗng tràng nằm phần lớn ở vùng rốn nhưng có thể mở rộng tới các vùng xung quanh. Hồi tràng có đường kính khoảng 3,5 cm; thành của nó mỏng hơn thành hỗng tràng. Một số nếp vòng có mặt ở phần gần nhưng những nếp này nhỏ dần và biến đi hầu như hoàn toàn ở phần xa. Tuy nhiên, các nang bạch huyết chùm thì lớn hơn và nhiều hơn ở hỗng tràng. Hồi tràng chủ yếu nằm ở các vùng hạ vị và chậu hông. Phần tận cùng của hồi tràng (terminal ileum) thường nằm trong chậu hông, từ đó đi lên, bắt chéo cơ thắt lưng lớn bên phải và các mạch chậu phải để tận cùng ở hố chậu phải bằng cách đổ vào mặt trong của chỗ nối manh tràng-đại tràng lên. Mạc treo ruột non giống như một cái quạt giấy gấp nếp. Nó có một rễ dài khoảng 15 cm bám vào thành bụng sau dọc theo một đường chạy chếch từ sườn trái thân đốt sống thắt lưng 2 tới khớp cùng-chậu phải, bắt chéo lần lượt: phần ngang của tá tràng, động mạch chủ bụng, tĩnh mạch chủ dưới, niệu quản phải và cơ thắt lưng lớn phải. Bề rộng trung bình từ rễ mạc treo tới bờ ruột của nó vào khoảng 20 cm nhưng ở mức giữa hai đầu thì lớn hơn. Các cấu trúc nằm giữa