Tiêu đề 45 - Đặng Lê Phương Uyên - Con người kiểm soát trí tuệ nhân tạo trong phát triển kinh tế tư nhân.docx ✅

đó, khu vực kinh tế tư nhân được kỳ vọng là lực lượng tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để đạt mục tiêu đóng góp hơn một nửa GDP của cả nước. Kinh tế tư nhân được hiểu là thành phần kinh tế phát triển dựa trên chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, là khu vực kinh tế nằm ngoài quốc doanh (ngoài khu vực kinh tế nhà nước) và tư nhân nắm trên 50% vốn đầu tư 2 . Theo phân loại tại Nghị quyết số 14/NQ-TW Về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách, khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân thì thành phần kinh tế này bao gồm kinh tế cá thể, tiểu chủ và kinh tế tư bản tư nhân, hoạt động dưới hình thức hộ kinh doanh cá thể và các loại hình doanh nghiệp của tư nhân. Để ứng dụng AI một cách hiệu quả trong phát triển đất nước nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng, cần có nhận thức khái quát về công cụ đặc thù này. AI thường được hiểu là “lý thuyết và sự phát triển của các hệ thống máy tính có thể thực hiện các nhiệm vụ thường đòi hỏi trí thông minh của con người”; là “ứng dụng của các thuật toán máy tính để thực hiện các nhiệm vụ trí tuệ”; AI đại diện cho “khả năng của một máy tính kỹ thuật số hoặc robot được điều khiển bằng máy tính để thực hiện các nhiệm vụ thường liên quan đến những sinh vật thông minh” 3 . Năm 2019, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) thông qua Nguyên tắc AI và cập nhật vào tháng 5/2024, Nguyên tắc này định nghĩa: “Hệ thống AI là một hệ thống dựa trên máy móc, cho dù mục tiêu rõ ràng hay ngầm định, có khả năng suy luận từ dữ liệu đầu vào nhận được để tạo ra các kết quả đầu ra như dự đoán, nội dung, khuyến nghị hoặc quyết định có thể ảnh hưởng đến môi trường thực hoặc ảo. Các hệ thống AI khác nhau có mức độ tự chủ và khả năng thích ứng khác nhau sau khi triển khai” 4 . OECD tuyên bố: “Mặc dù định nghĩa này cần phải ngắn gọn và súc tích, nhưng việc áp dụng nó trong thực tế phụ thuộc vào một loạt các cân nhắc phức tạp và kỹ thuật” 5 . Liên minh Châu Âu nhấn mạnh “một đặc điểm chính của hệ thống AI là “khả năng suy luận”, khả năng này đề cập quá trình thu thập các đầu ra, chẳng hạn như dự đoán, nội dung, khuyến nghị hoặc quyết định, có thể ảnh hưởng đến môi trường thực và ảo, và khả năng của hệ thống AI trong việc rút ra các mô hình hoặc thuật toán, hoặc Nghị quyết 66/ NQ-TW về Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 68/NQ-TW về Phát triển kinh tế tư nhân. 2 Phạm Thị Thanh Bình, “Kinh tế tư nhân: Động lực quan trọng trong phát triển kinh tế Việt Nam”, [https://tapchitaichinh.vn/kinh-te-tu-nhan-dong-luc-quan-trong-trong-phat-trien-kinh-te-viet-nam.html] (truy cập ngày 03/8/2025). 3 Trích theo Igor Milinkovic (2021), “The Moral and Legal Status of Artificial Intelligence (Present Dilemmas and Future Challenges)”, Law and Business, pp. 29. 4 Recommendation of the Council on Artificial Intelligence (OECD/LEGAL/0449), [https://legalinstruments.oecd.org/en/instruments/OECD-LEGAL-0449] (truy cập ngày 03/8/2025). 5 OECD (2024), “Explanatory Memorandum on the Updated OECD Definition of an AI System”, Paris, pp. 3.
cả hai, từ đầu vào hoặc dữ liệu… khả năng suy luận của hệ thống AI vượt ra ngoài phạm vi xử lý dữ liệu cơ bản bằng cách cho phép học tập, lập luận hoặc mô hình hóa… các hệ thống AI được thiết kế để hoạt động với các mức độ tự chủ khác nhau, nghĩa là chúng có một mức độ độc lập nhất định và khả năng hoạt động mà không cần sự can thiệp của con người” 6 . Cần thừa nhận rằng, phạm vi ảnh hưởng và tốc độ phát triển của AI đòi hỏi nhiều nỗ lực lập pháp để đưa ra định nghĩa phù hợp trong hiện tại và cả tương lai. Một mặt, định nghĩa cần đủ bao quát để không cản trở khả năng áp dụng luật khi AI phát triển và tiến hóa, mặt khác, cần đủ chi tiết để làm rõ đối tượng áp dụng của luật 7 . Hiện nay, pháp luật Việt Nam đang bám sát những định nghĩa về AI được đồng thuận rộng rãi trên thế giới. Cụ thể, khoản 9 Điều 3 Luật Công nghiệp công nghệ số năm 2025 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2026) giải thích: “Hệ thống AI là hệ thống dựa trên máy móc được thiết kế để hoạt động với các mức độ tự chủ khác nhau và có khả năng thích ứng sau khi triển khai nhằm đạt được những mục tiêu rõ ràng hoặc ngầm định, suy luận từ dữ liệu đầu vào mà hệ thống này nhận được để tạo ra dự đoán, nội dung, khuyến nghị, quyết định có thể ảnh hưởng đến môi trường thực hoặc môi trường điện tử. Hệ thống AI là sản phẩm công nghệ số tích hợp giữa phần cứng, phần mềm và dữ liệu”. Bản thân thuật ngữ “trí tuệ” trong AI đã cho thấy tính ưu việt của thực thể mang trí thông minh của con người đến mức có thể tự chủ trong một số hoạt động ở những trình độ nhất định, từ đó giải phóng sức lao động, phục vụ sự thịnh vượng và hạnh phúc của con người. Các nền kinh tế phát triển đã đưa ra nhiều tuyên bố minh thị về vai trò của AI đối với doanh nghiệp và được ủng hộ tại các diễn đàn uy tín. Trong Nguyên tắc AI của G20, diễn đàn quốc tế này thừa nhận rằng “Các doanh nghiệp vừa và nhỏ và doanh nhân là động lực quan trọng của đổi mới sáng tạo và nền kinh tế số. Một môi trường thuận lợi để các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể chủ động tham gia vào nền kinh tế số, bao gồm cả việc sử dụng các công nghệ tiên tiến, sẽ hữu ích cho việc tạo ra một xã hội hòa nhập và bền vững. G20 sẽ tìm cách trao đổi và chia sẻ các hoạt động thực tiễn về thúc đẩy và mở rộng quy mô khởi nghiệp số” 8 . Đạo luật AI do Liên minh Châu Âu ban hành đặc biệt tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhóm đối tượng này được đề cập 38 lần trong Đạo luật, so với 7 lần đề cập “ngành công nghiệp” và 11 lần nhắc đến “xã hội dân sự”; quan trọng hơn, Đạo luật AI của Liên minh Châu Âu có một loạt các biện pháp được thiết kế riêng để hỗ trợ và đơn 6 Regulation (Eu) 2024/1689 of The European Parliament and of The Council of 13 June 2024, [https://eur- lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=OJ:L_202401689] (truy cập ngày 03/8/2025). 7 Congressional Research Service (2025), “Regulating Artificial Intelligence: U.S. and International Approaches and Considerations for Congress”, [https://www.congress.gov/crs-product/R48555] (truy cập ngày 03/8/2025). 8 G20 AI Principles, [https://wp.oecd.ai/app/uploads/2021/06/G20-AI-Principles.pdf] (truy cập ngày 06/8/2025).