Tiêu đề 7. 2025-2026 CHUYỂN HÓA SẮT.docx ✅

3  Trong Hemoglobin: 1g Hb chứa 3,4mg Fe. 65% lượng sắt trong cơ thể người lớn và 75% lượng sắt trong cơ thể trẻ nhỏ.  Trong myoglobin ở cơ: khoảng 4% lượng Fe trong cơ thể  Trong các enzym: khoảng 0,3% sắt toàn phần, song có vai trò quan trọng về sinh lý tế bào, đó là sắt trong cytocrom, peroxydase, catalase… - Sắt không hem gồm sắt vận chuyển và dự trữ. Sắt vận chuyển hay sắt huyết thanh gồm 2 loại là transferrin, siderophilin, được tổng hợp ở gan. Bình thường chỉ có một phần transferrin gắn Fe, chỉ số bão hòa transferrin (BHTf - TfS) khoảng 30%. Sắt hấp thu dễ hơn khi TfS thấp và ngược lại. Transferrin (Tf) có vai trò vận chuyển sắt đến tủy xương và thu hồi sắt giải phóng ra từ hồng cầu bị phá hủy, tham gia điều hòa hấp thu sắt. Sự tổng hợp transferrin giảm khi thiếu protein nặng. Ngoài transferrin, còn có protein gắn sắt nhưng không có vai trò vận chuyển sắt như ferritin. Sắt dự trữ có hai dạng là ferritin và hemossiderin. Ferritin hòa tan trong nước, dễ huy động. Lượng ferritin huyết tương rất ít, nhưng phản ánh chính xác sự dự trữ sắt ở tổ chức. Hemosiderin không hòa tan, hầu như cố định, ngay cả khi cơ thể có nhu cầu. Bảng 7.2. Tóm tắt sự phân bố sắt trong cơ thể Dạng sắt Sơ sinh 1 tuổi Trưởng thành SẮT HEM Hemoglobin Myoglobin Enzym 175mg 15mg 75% 320mg 50mg 85% 2 - 2,5g 200mg 10mg 65% 4% 0,3% SẮT KHÔNG HEM Vận chuyển Dự trữ 60mg 25% 50mg 15% 3 - 4mg 0,6-1,2g 0,1% 30% 1.4. Các protein chứa sắt trong cơ thể Sắt gắn với protein dưới 2 dạng: - Liên kết với protein thông qua protoporphyrin IX: nếu liên kết dưới dạng sắt ba (Fe 3+ ) thì gọi là hematin, nếu liên kết dưới dạng sắt hai (Fe 2+ ) thì gọi là hem. Các protein chứa hem gồm các protein vận chuyển và dự trữ oxy (hemoglobin, myoglobin), enzym, phức hợp oxy hóa khử (catalase, reductase, cytocrom…). - Liên kết trực tiếp với protein: protein vận chuyển và dự trữ sắt, enzym oxy hóa khử sắt tại vị trí hoạt động và các protein sắt lưu huỳnh. Thuộc loại này sắt gồm transferin, lactoferin, ferritin. Đặc điểm của chúng là: có ái lực cao với sắt và ở trạng thái sinh lý bình thường không bao giờ bão hòa sắt.
4 1.4.1. Transferrin Hình 7.2. Cấu tạo phân tử transferrin Transferrin là protein vận chuyển sắt trong huyết thanh. Bản chất là một glycoprotein, được tổng hợp ở gan, có một chuỗi polypeptide trọng lượng phân tử 78.000 dalton với 2 vị trí gắn sắt. Hai vị trí gắn sắt này tương tự nhau nhưng không hoàn toàn giống nhau, chúng khác nhau về acid amin cũng như ái lực với một số kim loại khác (hình 7.2). Transferrin có ái lực gắn cao nhất với sắt ba (Fe 3+ ) và phụ thuộc tuyệt đối vào sự gắn phối hợp với một anion, cụ thể là carbonat và pH môi trường. Ngoài ra, nó có thể gắn với một số kim loại khác, nhưng không gắn với sắt hai (Fe 2+ ). Transferrin + Fe 3+ + CO 2 2-  Transferrin - Fe 3+ - CO 2 2- Transferrin-Fe 3+ -CO 2 2- + Fe 3+ + CO 2 2-  Transferrin (Fe 3+ + CO 2 2- ) 2 Transferrin gắn với receptor đặc hiệu trên bề mặt tế bào (tế bào sinh hồng cầu trong tủy xương, tế bào cần sắt khác…) giúp đưa chúng vào trong. Receptor của transferrin là protein xuyên màng gồm 2 tiểu đơn vị, mỗi tiểu đơn vị 9.000 dalton, nối với nhau bởi cầu disulfua. Mỗi tiểu đơn vị có thể gắn với 1 phân tử transferrin. Phức hợp transferrin-receptor được đưa vào tế bào nhờ sự phosphoryl hóa receptor bởi phức hợp Ca-calmodulin-protein kinase C. Khi vào trong tế bào, sắt được giải phóng ra trong môi trường acid của lysosom, còn phức hợp receptor - apotransferrin quay lại màng tế bào, apotransferrin được giải phóng lại huyết tương tái sử sụng vận chuyển sắt. 1.4.2. Lactoferrin Lactoferrin là dạng vận chuyển sắt trong sữa, gần giống transferin, cũng có 2 vị trí gắn sắt và mang đặc tính của protein vận chuyển sắt. Vai trò của lactoferrin là làm dễ dàng vận chuyển sắt đến receptor ở tế bào ruột trẻ em. Ngoài ra, người ta đang nghiên cứu về chức năng kháng khuẩn, bảo vệ trẻ sơ sinh