Tiêu đề CHỦ ĐỀ 9. THẤU KÍNH VÀ BÀI TẬP VỀ THẤU KÍNH-GV.pdf ✅

1 CHỦ ĐỀ 9. BÀI TẬP VỀ THẤU KÍNH PHÂN DẠNG A. LÝ THUYẾT: I. CẤU TẠO CỦA THẤU KÍNH VÀ PHÂN LOẠI: - Thấu kính là một khối đồng chất trong suốt ( thủy tinh, nhựa,...) giới hạn bởi hai mặt cong hoặc một mặt cong và một mặt phẳng. - Dựa trên hình dạng ta có thể phân thành hai loại: Thấu kính rìa mỏng (có phần rìa thấu kính mỏng hơn phần giữa) và thấu kính rìa dày ( có phần rìa thấu kính dày hơn phần giữa). Trong không khí: - Khi chiếu chùm sáng song song qua thấy kính rìa mỏng ta thu được chùm tia ló hội tụ. Do đó, thấu kính rìa mỏng là thấu kính hội tụ . - Khi chiếu chùm sáng song song qua thấu kính rìa dày ta thu được chùm tia ló phân kì. Do đó, thấu kính tìa dày là thấu kính phân kì. Thấy kính rìa dày Thấu kính rìa dày * Về phương diện quang học, thấu kính chia làm hai loại: Thấu kính hội tụ:Làm hội tụ chùm tia sáng tới Thấu kính phân kì:Làm phân kì chùm tia sáng tới Đường truyền của ba chùm sáng hẹp, song song qua thấu kính hội tụ Đường truyền của ba chùm sáng hẹp, song song qua thấu kính phân kì. II- TRỤC CHÍNH QUANG TÂM, TIÊU ĐIỂM CHÍNH VÀ TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH:
2 - Quang tâm: Có một điểm O của thấu kính mà mọi tia sáng tới O đều truyền thẳng qua thấy kính. O gọi là quang tâm của thấu kính. - Trục chính: Đường thẳng đi qua quang tâm O và vuông góc với tiết diện thẳng của thấu kính gọi là trục chính của thấu kính. - Tiêu điểm chính: Một chùm tia tới song song với trục chính của thấu kính cho chùm tia ló hội tụ tại một điểm F nằm trên trục chính ( đối với thấu kính hội tụ), hoặc đường kéo dài của chùm tia ló hội tụ tại một điểm F nằm trên trục chính ( đối với thấu kính phân kì). Điểm F gọi là tiêu điểm chính của thấu kính. - Tiêu cự: Khoảng cách từ quang tâm O đến tiêu điểm chính F của thấu kính, OF = f gọi là tiêu cực của thấu kính. II. ĐƯỜNG TRUYỀN CỦA TIA SÁNG QUA THẤU KÍNH: 1. Thí nghiệm : (SGK) 2. Giải thích sự truyền ánh sáng qua thấu kính: a) Sự truyền ánh sáng qua thấu kính hội tụ: - Để giải thích đường truyền của tia sáng qua thấu kính, ta có thể hình dung thấu kính được tạo thành bởi các lăng kính nhỏ ghép liền nhau, ở giữa là một khối trong suốt có hai mặt song song. Các lăng kính có đáy hướng về trục chính (Hình 8.7). Do các tia sáng qua lăng kính bị lệch về đáy, còn tia sáng chính giữa vuông góc với hai mặt của khối trong suốt nên truyền thẳng, vì vậy chùm sáng song song qua thấu kính hội tụ trở thành chùm sáng hội tụ. - Lưu ý: Khi giải thích đường truyền ánh sáng qua thấu kính, ta không nhận xét tác dụng tán sắc ánh sáng của các lăng kính trong mô hình thấu kính được tạo thành bởi các lăng kính ghép liền nhau này.
3 b) Sự truyền ánh sáng qua thấu kính phần kì: Tia sáng đi qua quang tâm sẽ tiếp tục truyền thẳng, tia sáng song song với trục chính sẽ hội tụ tại tiêu điểm ảnh. III. SỰ TẠO ẢNH CỦA MỘT VẬT QUA THẤU KÍNH: 1. Cách vẽ ảnh tạo bởi thấu kính: - Tia sáng từ S tới quang tâm O của thấu kính thì đi thẳng. - Tia sáng từ S song song với trực hính của thấu kính thì tia ló tương ứng ( hoặc đường kéo dài của tia ló) đ qua tiêu điểm chính F. Giao điểm S’ của chùm tia ló ( hoặc đường kéo dài của chùm tia ló) tương ứng với chùm tia tới xuất phát từ S chính là ảnh của S. 2. Dựng ảnh của một vật qua thấu kính: - Để dựng ảnh của một vật nhỏ, phẳng AB đặt vuông góc với trục chính, A nằm trên trục chính (Hình 8.11) của thấu kính ta làm như sau: - Sử dụng tia sáng đi qua quang tâm và tia sáng song song tới trục chính xuất phát từ B. Điểm B là điểm sáng trên vật nằm ngoài trục chính. Giao điểm của hai tia ló là ảnh B’ của điểm B. - Từ B' hạ vuông góc với trục chính, cắt trục chính tại A', ta thu được ảnh A'B' của vật. Lưu ý: Vật thật ,ảnh thật vẽ bằng nét liền, ảnh ảo vẽ bằng nét đứt. Tia sáng vẽ bằng nét liền, có dấu mũi tên chỉ chiều truyền của tia sáng. a/ Vật là điểm sáng nằm ngoài trục chính: Vẽ hai trong ba tia đặc biệt. S O F S / O S / F /