Tiêu đề virad.org - Chapter 1 - Overview - page 1-39.pdf ✅

Ch−¬ng I Nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n vÒ vËt lý vμ kü thuËt I . Nguyan lý c¬ b¶n N ̈m 1979, gi¶i th−ëng Nobel vÒ y häc ®· ®−îc trao cho hai chuyan gia vËt lý häc lμ Cormack (Mü) vμ Hounsfield (Anh) v× nh÷ng ®ãng gãp cña hai «ng cho sù thμnh c«ng cña ph−¬ng ph ̧p chôp c3⁄4t líp vi tÝnh (CLVT). Sù kiÖn nμy nãi lan nh÷ng cèng hiÕn to lín cña vËt lý häc cho y häc ®ång thêi còng thÓ hiÖn gi ̧ trÞ cña ph−¬ng ph ̧p chôp CLVT trong chÈn ®o ̧n, ®iÒu trÞ vμ nghian cøu khoa häc y häc. Ngμy 04/02/1991, chiÕc m ̧y chôp CLVT ®Çu tian ë n−íc ta ®· b3⁄4t ®Çu ho1t ®éng t1i BÖnh viÖn ViÖt - X«. Qua 15 n ̈m, hiÖn ®· cã h¬n 120 hÖ thèng chôp CLVT ®−îc ®−a vμo ho1t ®éng tran toμn quèc, lîi Ých cña ph−¬ng ph ̧p chôp CLVT ®· ®−îc kh1⁄4ng ®Þnh tran thùc tÕ l©m sμng ë n−íc ta. 1. L−îc sö Radon (§øc) n ̈m 1917 ®· ®Æt c¬ së lý thuyÕt ®Çu tian cho ph−¬ng ph ̧p to ̧n häc nh»m t ̧i t1o cÊu tróc cña mét vËt thÓ 3 chiÒu trong kh«ng gian dùa tran v« sè tËn c ̧c h×nh chiÕu cña vËt thÓ ®ã. Bracewell (óc) n ̈m 1956 lÇn ®Çu tian ̧p dông lý thuyÕt nμy trong quang phæ. Cormack n ̈m 1963 ®· thμnh c«ng trong viÖc t ̧i t1o tran ¶nh cÊu tróc cña mét sè vËt thÓ h×nh häc ®¬n gi¶n nhê mét nguån bøc x1 cña c« ban 60. Hounsfield n ̈m 1967 ®· thiÕt kÕ ®−îc mét thiÕt bÞ dïng tia X ®Ó ®o nh÷ng vËt thÓ thÝ nghiÖm lμm b»ng c ̧c chÊt nh©n t1o vμ lËp ®−îc ch−¬ng tr×nh m ̧y tÝnh ®Ó ghi nhí vμ tæng hîp kÕt qu¶. Ngμy 1/10/1971 Hounsfield cïng Ambrose (Anh) cho ra ®êi chiÕc m ̧y chôp CLVT sä n·o ®Çu tian - Thêi gian chôp vμ tÝnh to ̧n cho mét quang ¶nh lóc nμy cÇn 2 ngμy. N ̈m 1974 Ledley (Mü) hoμn thμnh chiÕc m ̧y chôp CLVT toμn th©n ®Çu tian "Whole body CT Scanner ACTA" - Thêi gian chôp vμ tÝnh to ̧n cho mét quang ¶nh vμi phót vÉn ch−a thuËn tiÖn cho viÖc øng dông trong l©m sμng. Cho tíi n ̈m 1977 míi cã lo1i m ̧y chôp CLVT víi thêi gian chôp mét quang ¶nh 20 sec tran thÞ tr−êng thÕ giíi, lo1i m ̧y nμy cßn mang tan m ̧y chôp CLVT thÕ hÖ 1. HiÖn nay ®· cã m ̧y chôp víi thêi gian d−íi 1 sec vμ m ̧y siau nhanh cã thÓ chôp 0,1sec hoÆc chôp xina CLVT dïng trong chÈn ®o ̧n tim m1ch. 2. Nguyan lý kü thuËt 2.1. Nguyan lý t1o ¶nh Chôp X quang c3⁄4t líp qui −íc dùa tran nguyan t3⁄4c lμ lμm râ c ̧c cÊu tróc ë mét mÆt ph1⁄4ng ®Þnh tr−íc vμ xo ̧ ®i h×nh chiÕu cña c ̧c mÆt ph1⁄4ng kh ̧c tran quang ¶nh ®ã. Ph−¬ng ph ̧p nμy cho phÐp ph©n biÖt sù chanh lÖch tû träng cña c ̧c cÊu tróc tran cïng mét mÆt ph1⁄4ng cao nhÊt lμ 5%, hiÖn Ýt dïng v× liÒu x1 cao vμ ®é ph©n gi¶i ¶nh thÊp. Dùa vμo lý thuyÕt vÒ t ̧i t1o ¶nh cÊu tróc cña mét vËt thÓ 3 chiÒu Hounsfield thiÕt kÕ mét m ̧y chôp CLVT gåm mét hÖ thèng ph ̧t x1 QTX vμ nh÷ng ®Çu dß (detector) ®Æt ®èi diÖn víi bãng X.quang. HÖ thèng nμy quay quanh mét ®−êng trßn t1i mét mÆt ph1⁄4ng vu«ng gãc víi trôc c¬ thÓ (h×nh 1a). Chïm tia ®i qua mét cöa sæ hÑp (vμi millimet) qua c¬ thÓ bÞ hÊp thô mét phÇn, phÇn cßn l1i sÏ ®−îc ®Çu dß ghi l1i. KÕt qu¶ ghi ®−îc ë rÊt nhiÒu vÞ trÝ kh ̧c nhau cña bãng X quang (còng cã nghÜa lμ nhiÒu h×nh chiÕu cña mét líp c3⁄4t c¬ thÓ) sÏ ®−îc chuyÓn vμo bé nhí cña mét m ̧y vi tÝnh ®Ó ph©n tÝch. Ph−¬ng ph ̧p nμy cho phÐp ph©n biÖt c ̧c cÊu tróc c¬ thÓ tran cïng mét mÆt ph1⁄4ng cã ®é chanh lÖch tû träng 0,5%. 2

- N−íc (H2O) cã träng khèi 1,000g/cm3 = 0 ®¬n vÞ H. - Kh«ng khÝ cã träng khèi 0.003g/cm3 = -1000 ®¬n vÞ H. - X−¬ng ®Æc cã träng khèi 1.7000g/cm3 = +1700 ®¬n vÞ H. 2.4. ¶nh chôp CLVT, cöa sæ vμ bËc thang x ̧m §Ó ph©n tÝch ®−îc nh÷ng sè ®o cña c ̧c cÊu tróc c¬ thÓ tran mét líp c3⁄4t cÇn biÕn chóng thμnh ¶nh. V× m3⁄4t th−êng chØ ph©n biÖt ®−îc d−íi 20 bËc thang x ̧m tõ ®en ®Õn tr3⁄4ng, nan ¶nh chôp CLVT ®Æt 14-16 bËc x ̧m kh ̧c nhau. Nh− vËy, ¶nh CLVT kh«ng ph¶i lμ ¶nh trùc tiÕp cña tia X lan phim mμ lμ ¶nh t1o l1i tõ bé nhí cña m ̧y tÝnh v× vËy ph−¬ng ph ̧p chôp CLVT cßn cã tan gäi lμ chôp c3⁄4t líp t ̧i t1o ¶nh (Tomographie par reconstruction) thÊy sù chanh lÖch tû träng ban trong. Muèn nh×n toμn côc tõ x−¬ng ®Õn phÇn mÒm cÇn më réng cöa sæ. §iÓm gi÷a cña cöa sæ th−êng ®Æt vμo sè ®o trung b×nh cña cÊu tróc b×nh th−êng mμ ta cÇn kh ̧m xÐt; thÝ dô n·o: 35, gan 50, phæi 700, x−¬ng +200. H×nh 4 vÏ s¬ ®å më cöa sæ tran gi¶i Hounsfield vμ c ̧c sè ®o trung b×nh cña mét sè cÊu tróc trong c¬ thÓ. Mçi ¶nh chôp Hounsfield ®Òu cã ghi cöa sæ theo ký hiÖu sau: W (width): §é réng cña cöa sæ L (Level): Møc gi÷a cña cöa sæ (cã m ̧y thay ch÷ L b»ng ch÷ C: Center). S¬ ®å cöa sæ tran d¶i ®¬n vÞ Hounsfield vμ hÖ qu¶ m¶nh thÓ tÝch 4