Tiêu đề 19. 2025-2026 KN-KT.docx ✅

Bài 19 PHẢN ỨNG KHÁNG NGUYÊN - KHÁNG THỂ NHÓM MÁU VÀ ỨNG DỤNG MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi học xong bài này sinh viên có khả năng: 1. Trình bày được phản ứng kháng nguyên - kháng thể nhóm máu 2. Giải thích được phương pháp lựa chọn đơn vị máu hòa hợp miễn dịch, xét nghiệm hòa hợp miễn dịch truyền máu và dự phòng bất đồng nhóm máu. NỘI DUNG HỌC TẬP 1. KHÁNG NGUYÊN NHÓM MÁU 1.1. Khái niệm Kháng nguyên nhóm máu là các kháng nguyên có mặt trên màng hồng cầu, có sự khác nhau giữa cá thể này và cá thể khác và di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác theo quy luật Menđen. Cấu trúc kháng nguyên hồng cầu có hai phần: - Phần cấu tạo từ protein là phần cần thiết để kích thích sinh kháng thể đặc hiệu - Phần cấu tạo từ glucid hoặc lipid gọi là hapten, giúp hình thành các kháng nguyên nhóm máu khác nhau. Phần này mang tính đặc hiệu của kháng nguyên nhóm máu. 1.2. Đặc điểm - Các kháng nguyên nhóm máu có khả năng kích thích sinh kháng thể, thường bộc lộ trên bề hồng cầu. - Ngoài ra, kháng nguyên nhóm máu còn có một số đặc điểm:  Kháng nguyên hút và kháng nguyên bị che lấp: Một số kháng nguyên không do tế bào sản xuất ra mà được hút lên màng tế bào từ môi trường trong cơ thể (huyết tương) ví dụ kháng nguyên hệ Lewis. Một số kháng nguyên khác bị che lấp và phải dùng biện pháp xử lý với men tiêu protein mới có thể phát hiện được bằng kháng thể tương ứng.  Kháng nguyên bộ phận và kháng nguyên phối hợp: Một phân tử kháng nguyên có thể có nhiều vị trí gọi là quyết định kháng nguyên, mỗi quyết định kháng nguyên sẽ kích thích cơ thể lạ sinh một loại kháng thể tương ứng.

3 - Cơ chế của phản ứng ngưng kết Bình thường khi treo trong nước muối đẳng trương, các hồng cầu mang điện tích âm nên đẩy nhau, khoảng cách giữa các hồng cầu là lớn. Khi có mặt kháng thể đặc hiệu với kháng nguyên trên màng hồng cầu thì kháng thể sẽ nối với kháng nguyên bằng luật tác động khối và làm hồng cầu ngưng kết. Giả thuyết của cơ chế ngưng kết như sau:  Theo lý thuyết Border, màng hồng cầu có điện tích âm nên sẽ kéo các ion dương vào xung quanh tạo đám mấy điện tích (+), hiệu số điện thế giữa đám mây này với dung dịch là hiệu số zeta. Hiệu số này càng cao, các hồng cầu càng xa nhau, khi giảm hiệu số zeta sẽ làm hồng cầu ngưng kết. Nếu kháng thể là IgM sẽ làm giảm hiệu số zeta nhiều, đủ làm hồng cầu ngưng kết. Kháng thể IgG thường chưa đủ khả năng giảm zeta nhiều nên hồng cầu chưa ngưng kết mà phải dùng một số phương pháp xử lý.  Ngưng kết do nguồn gốc miễn dịch: sự kết hợp giữa kháng nguyên - kháng thể, sau đó tạo nên những cụm ngưng kết trong điều kiện thích hợp  Ngưng kết không do miễn dịch: có một số chất có thể tạo nên sự ngưng kết không đặc hiệu với mọi hồng cầu đó là các chất tẩy, các chất có điện tích hay trơ như polybren, những chất có nguồn gốc thực vật như concanavaline A, các lectine. - Các yếu tố ảnh hưởng đến ngưng kết: phản ứng giữa kháng nguyên hồng cầu và kháng thể có ngưng kết được hay không, tốc độ và cường độ ngưng kết phụ thuộc vào:  Đặc điểm kháng thể: bản chất kháng thể, nồng độ kháng thể  Kháng nguyên: số vị trí kháng nguyên, tỷ lệ kháng nguyên - Các yếu tố ảnh hưởng khác: pH, nhiệt độ, ủ, lắc, ly tâm, sự có mặt của enzym và đại phân tử. 3.2.3. Phản ứng ngưng kết nhân tạo Nhiều trường hợp kháng thể cố định lên hồng cầu song không làm ngưng kết hồng cầu được mà phải dùng các biện pháp nhân tạo để giúp hồng cầu ngưng kết nhằm phát hiện sự có mặt của kháng thể: phản ứng Coombs, Mourant, Race còn gọi là nghiệm pháp kháng gamma globulin, phản ứng sử dụng enzyme tiêu protein, phản ứng trong môi trường đại phân tử. 4. ỨNG DỤNG PHẢN ỨNG KHÁNG NGUYÊN - KHÁNG THỂ NHÓM MÁU 4.1. Lựa chọn đơn vị máu hòa hợp miễn dịch 4.1.1. Nguyên tắc truyền máu Để đảm bảo hòa hợp miễn dịch trong truyền máu, nguyên tắc của truyền máu là: (1) Không đưa kháng nguyên vào cơ thể có kháng thể tương ứng (2) Không đưa kháng thể vào cơ thể có kháng nguyên tương ứng 4.1.2. Lựa chọn đơn vị máu hòa hợp miễn dịch