Tiêu đề B 226.6_Tim hieu CVTD.pdf ✅

BAØI DAÃN NHAÄP TÖ LIEÄU TIEÀN NGOÂN 1,1-11 COÄNG ÑOAØN CAÙC TOÂNG ÑOÀ TUYEÅN CHOÏN MATTHIA 1,12-26 LEÃ NGUÕ TUAÀN 2,1-41 NEÁP SOÁNG COÄNG ÑOAØN 2,42-47 PHEÙP LAÏ ÑAÀU TIEÂN VAØ LAÀN ÑAÀU TIEÂN BÒ RA TOØA 3,1--4,31 HOÄI THAÙNH TIEÂN KHÔÛI 4,32-37 KHANANIA VAØ XAPHIRA 5,1-11 CAÙC TOÂNG ÑOÀ LAØM PHEÙP LAÏ 5,12-16 SÖÏ ÑOÁ KÎ CUÛA CAÙC LAÕNH TUÏ TOÂN GIAÙO 5,17-42 LAÄP NHOÙM BAÛY NGÖÔØI 6,1-7 TEÂPHANOÂ, VÒ TÖÛ ÑAÏO ÑAÀU TIEÂN 6,8--8,1A BAØI DAÃN NHAÄP Ñieåm ñoäc ñaùo cuûa Luca laø ñaõ vieát moät taùc phaåm goàm 2 taäp : Tin möøng vaø Coâng vuï caùc Toâng ñoà. Vì theá ta phaûi ñoïc chung hai taäp naøy. Chuùng ta ñaõ ñoïc löôùt qua saùch Coâng vuï caùc Toâng ñoà, duøng noù laøm taøi lieäu "höôùng daãn du lòch". Baây giôø chuùng ta haõy ñoïc laïi noù chung vôùi quyeån Tin möøng ñeå khaùm phaù chöông trình soaïn taùc cuûa Luca. Ñaïi Chuûng Vieän Thaùnh Quyù Caàn Thô Leã Thaùnh nöõ Mañaleâna 22ø-7-1996 Lm Caroâloâ Hoà baëc Xaùi CÔNG VỤ TÔNG ĐỒ
Neáu baïn chòu khoù ñoïc laïi tieát muïc "tôø giaáy ñoà", baïn seõ thaáy raèng cuõng nhö caùc Tin möøng gia khaùc Luca ñaõ ñaët theâm leân cuoäc ñôøi Ñöùc Gieâsu moät "tôø giaáy ñoà" veà sinh hoaït cuûa Hoäi Thaùnh; nhöng vôùi quyeån Coâng vuï caùc Toâng ñoà oâng ñaõ muoán trình baøy rieâng veà "tôø giaáy ñoà" aáy. I. MOÄT SÖÛ GIA COÙ ÑÖÙC TIN Moät caùch khieâm toán, Luca khoâng tham voïng vieát moät quyeån saùch Tin möøng, maø chæ moät töôøng thuaät veà caùc bieán coá nhaèm giuùp ngöôøi moân ñeä an taâm veà ñöùc tin cuûa mình: chính oâng ñaõ noùi theá trong moät baøi tieàn ngoân ñöôïc vieát theo kieåu moät söû gia thôøi oâng (1,1-4). Nhöng söû gia Luca laø moät tín höõu : oâng coi ñieàu oâng vieát laø moät tin möøng maø oâng muoán chia seû. OÂng khoâng ngöøng nhaéc nhôû ñoäc giaû raèng : Baïn khoâng theå ñoïc saùch naøy maø khoâng caûm thaáy bò lieân can, baïn phaûi choïn laäp tröôøng, hoaëc theo hoaëc choáng laïi vaø ngay caû trong ngaøy hoâm nay. Vì theá töôøng thuaät cuûa oâng khoâng phaûi laø moät baøi moâ taû laïnh luøng maø ñuùng hôn laø moät baøi khuyeán duï: hình aûnh ngöôøi moân ñeä laø troïng taâm cuûa moïi söï chuù yù cuûa oâng, oâng noùi vôùi ngöôøi ñoù, oâng thuùc giuïc ngöôøi ñoù böôùc vaøo theá giôùi tuyeät vôøi maø oâng ñaõ khaùm phaù... II. HOÄI THAÙNH CUÛA LUCA Ta khoâng theå bieát chính xaùc Luca vieát cho Hoäi thaùnh naøo nhöng ta cuõng deã töôûng töôïng ra loaïi Hoäi thaùnh trong ñoù coù söù ñieäp cuûa Luca ñöôïc thaønh hình : ñoù laø nhöõng coäng ñoaøn sinh ra ôû ñaát löông daân, chòu aûnh höôûng vaên hoùa Hy Laïp, chaúng haïn caùc coäng ñoaøn Antioâkhia, Philippheâ. Ñoïc taùc phaåm cuûa Luca ta coù theå thaáy ñöôïc vaøi neùt veà caùc coäng ñoaøn aáy. Hoï laø nhöõng Kitoâ höõu goác löông daân, baûn thaân Luca cuõng theo vaên hoùa Hy Laïp, töï thích nghi vôùi taâm thöùc cuûa hoï. OÂng nhaán maïnh ñeán thöïc taïi cuûa vieäc Ñöùc Gieâsu soáng laïi (ngöôøi Hy Laïp khoù chaáp nhaän vieäc soáng laïi) nhöng oâng duøng loaïi ngöõ vöïng coù yù nghóa nhaát ñoái vôùi hoï, laø "Ñöùc Gieâsu coøn ñang soáng". OÂng duøng chöõ "Ñaáng cöùu tinh" ñeå giaûi thích töôùc hieäu Messia / Kitoâ hôi toái nghóa ñoái vôùi hoï. Hoï thöôøng goïi caùc hoaøng ñeá laø "Chuùa" (Seigneur) vì theá Luca cuõng goïi Ñöùc Gieâsu laø "Chuùa", nhöng caån thaän xaùc ñònh theâm: Ngaøi laø Chuùa "duy nhaát". OÂng traùnh duøng chöõ "bieán hình" (tieáng Hy Laïp laø meùtamorphose) vì chöõ naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå noùi veà nhöõng cuoäc bieán hình cuûa caùc thaàn linh. Nhöõng Kitoâ höõu naøy hieåu raèng chính nhôø ôn Chuùa chöù khoâng phaûi do baåm sinh maø hoï ñöôïc nhaän vaøo giao öôùc cuûa Thieân Chuùa vôùi Israel. Hoï thích ñoïc saùch thaùnh ñeå khaùm phaù trong ñoù keá hoaïch yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa. Hoï ñaõ coù caûm nghieäm veà Thaùnh Thaàn : caùc Hoäi thaùnh cuûa hoï sinh ra ngoaøi quyõ ñaïo Gieârusalem, sinh ra nhôø Lôøi Thieân Chuùa vaø Thaùnh Thaàn. Hoï bieát raèng ñöùc tin vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñaõ ñöa hoï vaøo truyeàn thoáng caùc Toâng ñoà, moät truyeàn thoáng maø Luca ñaõ tìm hieåu raát kyõ. Nhöng hoï cuõng muoán soáng truyeàn thoáng aáy trong tinh thaàn töï do cuûa Thaùnh Thaàn laø ñaáng thuùc ñaåy hoï höôùng veà anh em
löông daân cuûa hoï. Khaùc vôùi nhöõng coäng ñoaøn cuûa Mt nhöõng coäng ñoaøn cuûa Luca ñöông nhieân ñaõ coù saün tính ñaïi ñoàng. III. TAÙC GIAÛ Truyeàn thoáng töø theá kyû II quen coi taùc giaû laø Luca, "ngöôøi y só thaân meán" (Cl 4,14) töøng thaùp tuøng vôùi Phaoloâ töø Troa ñeán Philippheâ laø nôi oâng löu nguï coù leõ töø naêm 50 ñeán 58. OÂng cuõng theo Phaoloâ ñeán Mileâtoâ, Xeâdareâ vaø Roâma (döïa theo nhöõng ñoaïn trong Coâng vuï duøng ñaïi töø "chuùng toâi"). Coù leõ laø ngöôøi Antioâkhia neân oâng thuoäc doøng doõi daân ngoaïi (hoaëc Hy Laïp hoùa). Laø ngöôøi coù vaên hoaù, Luca ñaõ söû duïng khaù thaønh thaïo ngoân ngöõ Hy Laïp quen ñöôïc noùi thôøi ñoù (ngoân ngöõ Hy Laïp : Koineù). III. ÑÒA DÖ CUÛA LUCA 1) Trong Tin möøng Trong taäp I, Gieârusalem laø trung taâm. Luca baét ñaàu töø ñoù, trong Ñeàn thôø, oâng cuõng keát thuùc ôû ñoù, trong Ñeàn thôø (1,5s; 24,52-53). Thôøi thô aáu cuûa Ñöùc Gieâsu töø Nadareùt ñeán Beâlem roài Ñöùc Gieâsu leân Gieârusalem (muoán giöõ yù nghóa naøy Luca buoäc phaûi thay ñoåi nhöõng lôøi noùi cuûa caùc thieân söù ôû ngoâi moä 24,6). Ñöùc Gieâsu baét ñaàu rao giaûng ôû Galileâ nhöng laø ñeå trôû veà Gieârusalem : phaàn trung taâm cuûa Tin möøng ñöôïc caáu truùc nhö moät cuoäc haønh trình leân Gieârusalem (9,51; 19,28). Thaønh thaùnh laø nôi phaûi dieãn ra maàu nhieäm Vöôït qua, bôûi vì "chaúng leõ moät ngoân söù maø phaûi cheát ngoaøi thaønh Gieârusalem ö ?" (13,53) Ñöùc Gieâsu hoaøn thaønh keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa do saùch thaùnh tieân baùo, maø Thaønh thaùnh laø trung taâm cuûa keá hoaïch aáy. Tuy nhieân thaønh naøy laïi choái töø Ngaøi. 2) Trong saùch Coâng vuï Toâng ñoà Vì lyù do treân, taäp II cho thaáy Lôøi Chuùa töø Gieârusalem lan ñeán Giuñeâ, Samari vaø ñeán taän cuøng theá giôùi maø baáy giôø Roâma laø thuû ñoâ. IV. BA THÔØI CUÛA LÒCH SÖÛ CÖÙU ÑOÄ
Caùc taùc giaû Tin Möøng khaùc thaáy coù 2 thôøi kyø lòch söû cöùu ñoä: thôøi cuûa lôøi höùa vaø thôøi cuûa Ñöùc Gieâsu vôùi Hoäi Thaùnh Ngaøi. Coøn Luca vieát taùc phaåm goàm 2 taäp; phaân bieät roõ hôn veà caùc thôøi: thôøi cuûa lôøi höùa, thôøi cuûa Ñöùc Gieâsu vaø thôøi cuûa Hoäi Thaùnh. 1) Thôøi cuûa lôøi höùa Ñaây laø thôøi Cöïu öôùc, theo Luca noù chæ keát thuùc vôùi tieáng "hoâm nay" cuûa baøi giaûng taïi Nadareùt (4,21), Gioan taåy giaû ñöôïc giao traùch nhieäm chuaån bò daân-cuûa-lôøi-höùa ñoùn nhaän Ñaáng Ngoân Söù nhöng baûn thaân oâng vaãn coøn trong thôøi chuaån bò (7,28). Chính Ñöùc Gieâsu cuõng ôû trong thôøi ñoù bôûi vì Ngaøi laõnh pheùp röûa cuûa Gioan ôû ngay giöõa loøng daân (3,21) Ngaøi laø daân aáy ñang trôû laïi sa maïc ñeå thöïc hieän cuoäc xuaát haønh ngaøy xöa bò hoûng (töôøng thuaät caùc côn caùm doã), Ngaøi laø toaøn theå nhaân loaïi, laø Adam môùi cuoái cuøng ñaõ ôû trong töông quan thaät vôùi Thieân Chuùa (baûng gia phaû leân tôùi taän Adam) Töø nay loái vaøo Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ roäng môû cho daân cuûa lôøi höùa vaø cho taát caû moïi ngöôøi: tieáng "hoâm nay" cuûa Thieân Chuùa coù theå vang leân beân tai cuûa chuùng ta moät caùch laï luøng (4,21). Luca thöôøng quy chieáu veà saùch thaùnh, nhöng moät caùch khaùc vôùi Mattheâu. OÂng khoâng nhaèm trích daãn nhöõng caâu chính xaùc : ñoái vôùi oâng, saùch thaùnh nhö moät gioøng nöôùc ngaàm ban söï soáng vaø yù nghóa cho caùc bieán coá. Vaø Ñöùc Gieâsu hay uoáng gioøng nöôùc aáy tröôùc khi môû trí cho caùc moân ñeä hieåu saùch thaùnh vaøo ngaøy phuïc sinh (24,45). Chính vì theá maø Ñöùc Gieâsu hay noùi "caàn phaûi": ñaây khoâng phaûi laø muø quaùng tuaân theo moät chöông trình ñaõ vaïch saün, maø ñuùng hôn ñaây laø saùng taïo cho mình moät caùch soáng baèng caùch ñaët noù vaøo doøng lieân tuïc cuûa keá hoaïch Thieân Chuùa. 2) Thôøi cuûa Ñöùc Gieâsu : Tin möøng Luca söû duïng nhöõng chaát lieäu maø oâng nhaän töø truyeàn thoáng, töùc laø Tin möøng theo Mc (hoaëc baûn vaên Mc trong tình traïng ñaàu tieân) vaø nguoàn caùc logia maø oâng coù chung vôùi Mt ("vaán ñeà Nhaát laõm"). Nhöng oâng saép xeáp chuùng raát kheùo baèng caùch theâm vaøo ñoù nhöõng truyeàn thoáng maø oâng coù rieâng, ñeå trình baøy keá hoaïch Thieân Chuùa theo quan ñieåm cuûa oâng. Ñeå rieâng qua moät beân nhöõng töôøng thuaät veà thôøi thô aáu vaø thôøi chuaån bò, loä trình cuûa Ñöùc Gieâsu goàm 3 giai ñoaïn lôùn: - Taïi Galileâ, Ñöùc Gieâsu tieân baùo maàu nhieäm Vöôït qua cuûa Ngaøi (4,14-9,50). Baøi giaûng ôû Nadareùt (4,14t) chính laø dieãn-töø-chöông-trình cuûa Ñöùc Gieâsu. Baèng caùch gom laïi 2 laàn thaêm vieáng cuûa Ñöùc Gieâsu, moät laàn Ngaøi ñöôïc tieáp ñoùn nieàm nôû vaø moät laàn bò töø choái, Luca trình baøy phaûn öùng cuûa ngöôøi ta tröôùc lôøi rao giaûng cuûa Ñöùc Gieâsu. Trong phaàn naøy oâng theo raát saùt Mc, chæ tröø Baøi giaûng treân caùnh ñoàng vaø ñoaïn 7,1-8,2; oâng trình baøy Ñöùc Gieâsu laø EÂlia môùi, vò ngoân söù baïn cuûa caùc toäi nhaân. - Ñöùc Gieâsu leân Gieârusalem höôùng veà maàu nhieäm Vöôït qua (9,51-19,28) ñaây laø phaàn ñoäc ñaùo nhaát cuûa Lc: "Ñöôøng leân Gieârusalem" cuûa Ngöôøi Toâi Tôù trong Isaia.