Tiêu đề RỐI LOẠN THĂNG BẰNG TOAN - KIỀM.doc ✅

1 RỐI LOẠN THĂNG BẰNG TOAN - KIỀM Vũ Thế Hồng - Bộ mụn Hồi sức Cấp cứu I. Nhắc lại kiến thức cơ sở 1. Thăng bằng kiềm toan  Bỡnh thường pH mỏu được duy trỡ trong khoảng 7,35-7,45 (H+ 35 - 45 nmol/l)  Khi pH > 7,45 gọi là mỏu bị nhiễm khiềm, khi pH < 7,35 gọi là mỏu bị nhiễm toan. 1.1. Nguồn gốc của a xớt - kiềm  A xớt bay hơi: H + được tạo ra từ chuyển hoỏ tế bào và tồn tại ở dạng CO 2 H 2 O + CO 2 ô H 2 CO 3 ô H + + HCO 3 -  A xớt cố định  Chế độ ăn  Khoảng 30 mEq/ngày, tăng khi ăn nhiều thịt, giảm khi chế độ ăn nhiều rau.  Khi uống một số lượng lớn chất gõy a xớt hay kiềm cú thể gõy rối loạn thăng bằng kiềm toan.  Sản phẩm chuyển hoỏ khụng hoàn toàn của cỏc chất  Bỡnh thường khoảng 30 mEq/ngày gồm lactic, betahydroxy butyric.. cần phải thải qua thận.  Khi cú rối loạn chuyển húa như toan lactic, toan xờton, lượng này tăng cao đến mức cú thể gõy rối loạn thăng bằng kiềm toan. 1.2. Thải a xớt - kiềm  Phổi  Bỡnh thường thải khoảng 20.000 mmol/ngày a xớt ở dạng CO 2 , thay đổi tuỳ theo mức độ sản xuất của cơ thể.  Khả năng thải của phổi phụ thuộc vào thụng khớ phế nang, khi cú rối loạn về thụng khớ phế nang gõy cỏc rối loạn về thăng bằng kiềm toan do tăng hay giảm CO2 mỏu.  Thận  Tiết a xớt  Thụng thường thận tiết khoảng 70-100 mEq/ngày, tuỳ theo thay đổi nội mụi cú thể giảm xuống 0 hoặc tăng lờn 3-4 lần.  Rối loạn chức năng thận như khụng tiết được a xớt hay tiết quỏ nhiều cú thể gõy rối loạn thăng bằng kiềm toan.  Tiết kiềm
2  Khi cơ thể thừa kiềm thận tăng bài tiết HCO3 qua nước tiểu, cú thể tăng đến hàng ngàn mmol/ngày.  Khi thận tiết quỏ nhiều kiềm cú thể gõy rối loạn thăng bằng kiềm toan.  Đường tiờu húa  Mất kiềm (HCO3)  Bỡnh thường chỉ khoảng 20 mEq HCO3/ngày mất qua phõn.  Trong nụn, ỉa chảy, rũ đường tiờu hoỏ cú thể mất số lượng lớn hơn, cú thể gõy toan chuyển húa.  Mất a xớt qua đường tiờu hoỏ: nụn nhiều mất HCl trong dịch dạ dày, gõy kiềm chuyển húa. 1.3. Cỏc khỏi niệm  pH được dựng để đỏnh giỏ tỡnh trạng kiềm toan nội mụi pH= - log[H + ], giới hạn bỡnh thường 7,35-7,45.  Phương trỡnh Henderson-Hasselbalch pH= 6,1 + log (HCO 3 - / 0,03.PaCO 2 ) hay H + = 24 PaCO 2 / HCO 3  Khoảng trống anion: (Na + K) - (HCO3 + Cl) - Là tổng cỏc anion khỏc với HCO3 và Cl (<18) - Khi cơ thể bị nhiễm toan với cỏc a xớt khụng phải HCO3 hay HCl, AG tăng.
3 Cỏc rối loạn thăng bằng toan kiềm : cú 4 loại rối loạn cơ bản trờn lõm sàng pH (7,35-7,45) HCO3 (22-28) CO2 (35-45) Toan chuyển hoỏ   * Toan hụ hấp  *  Kiềm chuyển hoỏ   * Kiềm hụ hấp  *  *thay đổi bự  Khỏi niệm bự - Khi hụ hấp là rối loạn tiờn phỏt (CO2), thận sẽ điều chỉnh HCO3 để đưa pH về bỡnh thường (hay tỷ lệ HCO3/CO2). Điều chỉnh của thận mạnh nhưng chậm. - Ngược lại khi rối loạn tiờn phỏt là chuyển hoỏ (HCO3), phổi sẽ điều chỉnh pCO2 để đưa pH về bỡnh thường. Sự điều chỉnh của phổi nhanh nhưng khụng hoàn toàn. - Khi bự khụng đầy đủ, sẽ dẫn đến rối loạn hỗn hợp.
4 II. Cỏc hội chứng trờn lõm sàng 1.Toan chuyển hoỏ  Nguyờn nhõn I.Khoảng trống anion bỡnh thường 1.Uống hay truyền HCl, NH4Cl 2.Mất HCO3  Qua đường tiờu hoỏ - ỉa chảy - Rũ tiờu hoỏ  TA ống lượn gần 3.Thận khụng tiết được a xớt (TA ống lượn xa) II.Tăng khoảng trống anion 1.Nhiễm toan xờton  Đỏi đường  Nghiện rượu 2.Nhiễm toan lactic 3.Suy thận 4.Ngộ độc: ethylene glycol, aspirin  Lõm sàng - Bệnh nhõn thở nhanh, cảm giỏc khú thở, nụn, buồn nụn. - Khỏm: Thở nhanh sõu kiểu Kussmaul, hụn mờ, tụt huyết ỏp nếu nặng. - Cỏc biểu hiện khỏc thay đổi tuỳ theo nguyờn nhõn.  Xột nghiệm: Khớ mỏu, ĐGĐ, khoảng trống anion. Tiền sử Khỏm Xột nghiệm I.AG bỡnh thường 1.Uống hay truyền HCl, NH4Cl 2.Mất HCO3  Qua đường tiờu hoỏ  TA ống lượn gần 3.Thận khụng tiết Nuụi dưỡng đường TM hoặc truyền a xớt Nụn, ỉa chảy, rũ tiờu hoỏ Tiền sử gia đỡnh Mất nước ngoài tế bào Đỏi đường thận