Tiêu đề TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG.doc ✅

TRAO ĐỔI CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Câu 1: a. Thế nào là trao đổi chất? Trao đổi chất được diễn ra ở nhũng cấp độ nào? b. Trao đổi chất có ý nghĩa gì đối với cơ thể? Hướng dẫn trả lời a. Trao đổi chất: Là sự trao đổi vật chất giữa cơ thể với môi trường ngoài. Cơ thể lấy thức ăn, nước uống, khí ôxi thông qua hệ tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa để cung cấp những sản phẩm cần thiết cho sự sống của tế bào và cơ thể, đồng thời thải các sản phẩm phân hủy từ hoạt động của tế bào ra môi trường ngoài. - Do các tế bào không có khả năng trực tiếp trao đổi chất với môi trường bên ngoài mà phải thực hiện gián tiếp thông qua các hệ cơ quan (tiêu hóa, tuần hoàn, hô hấp, bài tiết...) trong cơ thể. Nên sự trao đổi chất phải diễn ra qua 2 cấp độ. + Cấp độ cơ thể. + Cấp độ tế bào. b. Trao đổi chất có ý nghĩa rất cần thiết đối với cơ thể (ý nghĩa sống còn). + Cung cấp các chất cần thiết cho hoạt động sống của tế bào và cơ thể. + Đào thải chất cặn bã, sản phẩm phân hủy, chất độc từ cơ thể ra môi trường. Câu 2: a. Thế nào là trao đổi chất ở cấp độ cơ thể. b. Thế nào là trao đổi chất ở cấp độ tế bào. c. Nêu mối quan hệ giữa 2 cấp độ cơ thể và tế bào? Hướng dẫn trả lời a. Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể: Là sự trao đổi chất giữa môi trường ngoài với môi trường trong cơ thể thông qua các hệ tiêu hóa, hô hấp, bài tiết.... Cơ thể lấy thức ăn, nước, muối khoáng, ôxi từ môi trường ngoài và thải ra môi trường khí cacbonic, chất thải. b. Trao đổi chất ở cấp độ tế bào: Là sự trao đổi chất giữa tế bào và môi trường trong cơ thể. Môi trường trong (máu, nước mô, bạch huyết) cung cấp cho tế bào các chất dinh dưỡng và ôxi, đồng thời nhận khí cacbônic và sản phẩm phân hủy, đưa tới cơ quan bài tiết (thận, phổi, da...) để thải ra ngoài. c. Mối quan hệ: - Trao đổi chất ở cấp độ cơ thể cung cấp chất dinh dưỡng và ôxi cho tế bào hoạt động, đồng thời nhận từ tế bào các sản phẩm bài tiết, khí cacbonic để thải ra môi trường ngoài. - Trao đổi chất ở tế bào giải phóng năng lượng cung cấp cho các cơ quan trong cơ thể thực hiện các hoạt động trao đổi chất... Như vậy, hoạt động trao đổi chất ở 2 cấp độ gắn bó mật thiết với nhau không thể tách rời. - Sản phẩm của hoạt động này là nguyên liệu của hoạt động kia. - Nếu một trong hai cấp độ bị ngừng lại thì cơ thể sẽ chết. Câu 3: a. Nêu vai trò của hệ tiêu hóa, hô hấp và hệ bài tiết trong sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể? b. Hệ tuần hoàn có vai trò gì trong sự trao đổi chất ở tế bào? Hướng dẫn trả lời a. Vai trò của hệ tiêu hóa, hô hấp và hệ bài tiết trong sự trao đổi chất ở cấp độ cơ thể là: + Hệ tiêu hóa: Lấy thức ăn, nước uống từ môi trường, cung cấp chất dinh dưỡng, chất cần thiết cho cơ thể, đồng thời thải chất thừa, cặn bã ra ngoài qua hậu môn. + Hệ hô hấp: Lấy ôxi từ môi trường ngoài để cung cấp cho các phản ứng sinh hóa diễn ra trong cơ thể, đồng thời thải khí cacbonic ra ngoài, thông qua sự thở. + Hệ bài tiết: Tiếp nhận sản phẩm phân hủy tư tế bào thông qua hệ tuần hoàn để đào thải ra môi trường ngoài. b. Vai trò của tuần hoàn trong sự trao đổi chất ở cấp độ tế bào là: - Là thành phần cấu tạo nên môi trường trong cơ thể. - Tiếp nhận chất dinh dưỡng từ hệ tiêu hóa, khí ôxi từ hệ hô hấp chuyển qua nước mô đến cung cấp cho hoạt động sống của tế bào. - Nước mô nhận khí cacbonic, sản phẩm phân hủy từ tế bào đổ vào máu rồi mang đến hệ bài tiết, phổi. Câu 4: Chất vô cơ có sự trao đổi chất không? Hiện tượng vôi sống hút nước để chuyển thành vôi tôi (CaO + H 2 O → Ca (OH) 2 ) có gì khác so với quá trình trao đổi chất ở cơ thể sống. Hướng dẫn trả lời
- Chất vô cơ không có sự trao đổi chất vì sự trao đổi chất là sự trao đổi vật chất giữa cơ thể với môi trường nhằm phục vụ cho mọi hoạt động sống của cơ thể như: Lớn lên, cảm ứng, sinh sản.... - Hiện tượng vôi sống hút nước để chuyển thành vôi tôi là sự phân hủy làm biến tính vật chất, không được coi là trao đổi chất. CaO + H 2 O → Ca (OH) 2 - Hiện tượng trao đổi chất là điểm khác biệt cơ bản giữa giới hữu cơ và giới vô cơ. Câu 5: a. Chuyển hóa là gì? b. Phân biệt sự trao đổi chất và chuyển hóa? c. Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa? Hướng dẫn trả lời a. Chuyển hóa: Là quá trình tổng họp các chất hữu cơ đặc trưng của cơ thể từ những chất đơn giản, tích lũy năng lượng (đồng hóa) và quá trình phân giải các chất đặc trưng thành những chất đơn giản, giải phóng năng lượng (dị hóa) b. Sự trao đổi chất và chuyển hóa được phân biệt với nhau bởi: Trao đổi chất Chuyển hóa - Sự trao đổi chất là biểu hiện bên ngoài của quá trình chuyển hóa. - Diễn ra bên ngoài tế bào - Trao đổi chất là hiện tượng trao đổi các chất giữa tế bào với môi trường trong và giữa cơ thể với môi trường ngoài. - Chuyển hóa xảy ra ở tế bào, luôn gắn với quá trình chuyển hóa năng lượng. - Diễn ra bên trong tế bào - Chỉ ở trong chuyển hóa vật chất và năng lượng mới có đồng hóa và dị hóa. c. Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa là: - Trao đổi chất và chuyển hóa là chuỗi sự kiện kế tiếp nhau, gắn bó mật thiết với nhau, cùng nhau xảy ra trong cơ thể. - Sản phẩm của hoạt động này là nguyên liệu nguyên của hoạt động kia. - Nếu một trong hai quá trình bị ngừng lại thì cơ thể sẽ chết. Câu 6: a. Trình bày khái niệm đồng hóa, dị hóa? b. Vì sao nói đồng hóa và dị hóa là hai quá trình đối lập nhau nhưng hoạt động thống nhất với nhau trong cơ thể sống? Hướng dẫn trả lời a. Khái niệm: - Đồng hoá là quá trình tổng hợp từ các chất đơn giản thành các chất phức tạp đặc trưng của cơ thể và tích luỹ năng lượng trong các chất đã tổng hợp được. - Dị hoá là quá trình phân huỷ các chất phức tạp thành các sản phẩm đơn giản và giải phóng năng lượng cung cấp cho mọi hoạt động sống của tế bào. b. Đồng hóa và dị hóa là hai quá trình đối lập nhau nhưng hoạt động thống nhất với nhau trong mỗi cơ thể sống được thể hiện như sau: - Đồng hoá và dị hoá đối lập với nhau: Đồng hoá Dị hóa + Đồng hoá tổng hợp các chất. + Đồng hoá tích luỹ năng lượng + Dị hóa phân giải các chất. + Dị hóa giải phóng năng lượng. - Đồng hoá và dị hoá thống nhất nhau trong mỗi cơ thể sống: + Không có đồng hoá thì không có nguyên liệu (các chất đặc trưng) cho dị hóa phân huỷ. + Không có dị hóa thì không có năng lượng cho đồng hóa tổng hợp các chất. - Nếu thiếu một trong hai quá trình thì sự sống không tồn tại. Vậy đồng hoá và dị hoá là hai mặt của một quá trình thống nhất giúp sự sống tồn tại và phát triển. - Đồng hóa và dị hóa có sự khác nhau trong từng cơ thể. Trong mỗi cơ thể, đồng hóa và dị hóa luôn thống nhất với nhau để giúp cơ thể tồn tại, phát triển qua từng thời kì dưới sự tác động của môi trường. Câu 7: Nêu đặc điểm Cơ bản của quá trình trao đổi chất, chuyển hóa? Vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa? Hướng dẫn trả lời Các quá trình Đặc điểm Vai trò
Trao đổi chất Ở cấp độ cơ thể - Lấy các chất cần thiết cho cơ thể từ môi trường ngoài. - Thải các chất cặn bã, chất thừa ra môi trường ngoài. Là cơ sở cho quá trình chuyển hoá Ở cấp độ tế bào - Lấy các chất cần thiết cho tế bào từ môi trường trong. - Thải các sản phẩm phân huỷ vào môi trường trong. Chuyển hoá Đồng hoá - Tổng hợp các chất đặc trưng của cơ thể. - Tích luỹ năng lượng. Là cơ sở cho mọi hoạt động sống của cơ thể Dị hoá - Phân giải các chất của tế bào - Giải phóng năng lượng cho các hoạt động sống của tế bào và cơ thể. Câu 8: Phân tích quá trình đồng hóa và dị hóa diễn ra trong từng cơ thể ở từng độ tuổi? Hướng dẫn trả lời - Đồng hóa là quá trình tổng hợp từ các nguyên liệu đơn giản sẵn có trong tế bào → tạo nên những chất đặc trưng của tế bào và tích lũy năng lượng trong các liên kết hóa học. - Dị hóa là quá trình phân giải các chất được tích lũy trong quá trình đồng hóa thành các chất đơn giản, bẻ gãy các liên kết hóa học để giải phóng năng lượng. => Đồng hóa và dị hóa tuy trái ngược nhàu, song gắn bó chặt chẽ với nhau. Năng lượng do dị hóa giải phóng được cung cấp cho quá trình đồng hóa, tổng hợp nên chất mới và sinh nhiệt bù đắp vào phần nhiệt của cơ thể mất đi do tỏa nhiệt vào môi trường - Đồng hóa và dị hóa luôn thống nhất với nhau trong từng cơ thể. => Tỉ lệ đồng hóa và dị hóa ở cơ thể là không giống nhau và phụ thuộc vào: độ tuổi và trạng thái cơ thể, giới tính. - Lứa tuổi: + Ở trẻ em, cơ thể đang lớn nên quá trình đồng hóa lớn hơn dị hóa + Ở tuổi già, quá trình dị hóa lại lớn hơn đồng hóa. - Trạng thái cơ thể: + Lúc lao động dị hóa lớn hơn đồng hóa. + Lúc nghỉ ngơi đồng hóa mạnh hơn dị hóa. - Chuyển hóa vật chất và năng lượng được điều hòa bởi: + Cơ chế thần kinh: Các trung khu điều khiển sự trao đổi chất (gluxit, lipit, prôtêin, nước...), điều hòa thân nhiệt nằm ở não bộ. Vì thế nhiệt độ cơ thể người luôn được ổn định trước sự thay đổi của môi trường nhờ sự điều hòa quá trình chuyển hóa bằng cơ chế thần kinh. + Cơ chế thể dịch: Sự chuyển hóa còn được điều hòa bằng cơ chế thể dịch. Các hoocmôn sau khi được tiết ra, hòa vào máu đến các tế bào để tham gia điều hòa các quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng. Câu 9: Theo em, nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể người phụ thuộc vào những yếu tố nào? Hướng dẫn trả lời - Dinh dưỡng là một nhu cầu sinh tồn của mọi cơ thể sống nói chung và cơ thể người nói riêng. - Nếu đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng sẽ giúp cơ thể sinh trưởng, phát triển và hoạt động, lao động bình thường. Tuy nhiên nhu cầu dinh dưỡng của mỗi người mỗi khác, phụ thuộc vào các yếu tố sau: + Giới tính: Giới nam thường có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn giới nữ,vì nam hoạt động nhiều hơn nên cần năng lượng nhiều hơn, do đó nhu cầu dinh dưỡng phải cao hơn nữ. + Lứa tuổi: Trẻ em có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn người già, vì ngoài việc đảm bảo cung cấp đủ năng lượng cho hoạt động, chất dinh dưỡng còn cần để xây dựng cơ thể, giúp cơ thể lớn lên. + Hình thức lao động: Người lao động nặng có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn người lao động nhẹ, vì tiêu tốn năng lượng nhiều hơn. + Trạng thái cơ thể: Người có khối lượng lớn thì nhu cầu dinh dưỡng cao hơn người có khối lượng nhỏ; người bệnh mới ốm dậy cần cung cấp chất dinh dưỡng nhiều hơn để hồi phục sức khỏe. - Nếu nhu cầu dinh dưỡng không được đáp ứng đầy đủ, sẽ dẫn tới tình trạng suy dinh dưỡng. - Nếu lượng dinh dưỡng dư thừa mà cơ thể ít vận động sẽ dẫn tới bệnh béo phì. => Vì vậy, nhu cầu dinh dưỡng cần đáp ứng đủ và khác nhau tùy đối tượng. Câu 10: Thế nào là chuyển hóa cơ bản? Việc xác định năng lượng tiêu dùng trong chuyển hóa cơ bản nhằm mục đích gì? Hướng dẫn trả lời - Chuyển hóa cơ bản: Là năng lượng tiêu dùng khi cơ thể ở trạng thái hoàn toàn nghỉ ngơi, năng lượng đó được sử dụng cho hoạt động của tim - mạch, thận - bài tiết, hô hấp và phần lớn để duy trì thân nhiệt.
Đó là năng lượng duy trì sự sống được tính bằng kJ trong 1 giờ đối với 1kg khối lượng cơ thể (ở người trưởng thành khoảng 4,5 kJ). Tuy nhiên việc xác định năng lượng cơ bản còn phụ thuộc vào: Độ tuổi, giới tính, trạng thái thần kinh... - Việc xác định năng lượng tiêu dùng trong chuyển hóa cơ bản nhằm mục đích đánh giá sức khỏe của cơ thể. Câu 11: Hãy nêu sự khác biệt giữa đồng hóa với tiêu hóa, giữa dị hóa với bài tiết? Hướng dẫn trả lời - Sự khác biệt giữa đồng hóa với tiêu hóa. Đồng hóa Tiêu hóa - Tổng hợp chất đặc trưng - Tích lũy năng lượng ở các liên kết hóa học. - Lấy thức ăn biến đổi thành chất dinh dưỡng - Hấp thụ chất dinh dưỡng vào máu - Xảy ra ở tế bào - Xảy ra ở các cơ quan tiêu hóa - Sự khác biệt giữa dị hóa với bài tiết: Dị hóa Bài tiết - Phân giải các chất đặc trưng thành chất đơn giản. - Bẻ gãy liên kết hóa học giải phóng năng lượng. - Thải các sản phẩm phân hủy và sản phẩm thừa ra môi trường ngoài như phân, nước tiểu, mồ hôi, CO 2 ,... - Xảy ra ở tế bào - Xảy ra ở các cơ quan bài tiết, hô hấp, da,... Câu 12: Vì sao nói: a. Thực chất của quá trình trao đổi chất là sự chuyển hóa vật chất và năng lượng? b. Chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống? Hướng dẫn trả lời a. Thực chất của quá trình trao đổi chất là sự chuyển hóa vật chất và năng lượng là vì: - Chỉ có ở chuyển hóa vật chất và năng lượng mới diễn ra quá trình tổng hợp các sản phẩm đặc trưng cho tế bào của cơ thể, đồng thời diễn ra quá trình giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của tế bào và cơ thể. - Trao đổi chất và chuyển hóa có mối liên quan chặt chẽ và nối tiếp nhau. b. Chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống vì: - Mọi hoạt động sống của cơ thể đều cần năng lượng, mà năng lượng chỉ được giải phóng từ quá trình dị hóa. Nếu không có dị hóa thì không có năng lượng, đồng nghĩa với việc không có hoạt động sống. - Sự lớn lên, sinh sản của cơ thể là nhờ sự lớn lên và phân chia của tế bào. Tế bào lớn lên và phân chia được là nhờ sự tổng hợp được các chất đặc trưng qua quá trình đồng hóa. → Vì thế, chuyển hóa vật chất và năng lượng là đặc trưng cơ bản của sự sống. Câu 13: a. Thân nhiệt là gì? Cơ thể người có thân nhiệt như thế nào? b. Vì sao nói việc xác định thân nhiệt cũng có thể xác định được tình trạng sức khỏe của cơ thể? c. Thân nhiệt của cơ thể luôn được ổn định là nhờ cơ chế nào? Hướng dẫn trả lời a. Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể. Ở người khỏe mạnh bình thường có thân nhiệt ở mức ổn định 37°C và không dao động quá 0,5°C (ở phụ nữ mang thai có nhiệt độ cơ thể cao hơn bình thường khoảng 0,5°C) b. Việc xác định thân nhiệt cũng có thể xác định được tình trạng sức khỏe của cơ thể là vì: - Khi thân nhiệt cơ thể bình thường ở 37°C thì chứng tỏ các hoạt động sinh lí của tế bào và cơ thể đều diễn ra bình thường, sự điều hòa thân nhiệt diễn ra bình thường → vì thế cơ thể vẫn khỏe mạnh bình thường. - Khi nhiệt độ cơ thể thấp hơn hoặc cao hơn mức bình thường (thấp hơn hoặc cao hơn 37°C) thì chứng tỏ các hoạt động sinh lí của tế bào và cơ thể đang diễn ra không bình thường (chuyển hóa tăng sẽ làm thân nhiệt tăng, chuyển hóa giảm sẽ làm thân nhiệt giảm), sự điều hòa thân nhiệt không được ổn định → vì thế cơ thể có thể đang mắc bệnh lí. Ví dụ: Người khi bị vi khuẩn xâm nhập gây viêm → quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng tăng → thân nhiệt tăng lên (gọi là sốt). c. Thân nhiệt của cơ thể người luôn ổn định là nhờ sự điều hòa quá trình sinh nhiệt và quá trình tỏa nhiệt được cân bằng. Quá trình này được điều khiển bởi cơ chế thần kinh và cơ chế thể dịch. - Điều hòa thân nhiệt bằng cơ chế thần kinh: Sự tăng, giảm quá trình dị hóa để điều tiết sự sinh nhiệt, cùng với các phản ứng co - dãn mạch máu, tiết mồ hôi, co cơ chân lông... để điều khiển quá trình tỏa