Tiêu đề B 915.7 Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn - Đà-Nẵng-2-Nguyen-Dinh-dau-2010.pdf ✅

5 Ñoâi lôøi rieâng veà Ñoâi lôøi rieâng veà Quaûng Nam - Quaûng Nam -Ñaø Naüng Ñaø Naüng Ñaø Naüng Tôùi ñaây, caùc naêm 2011 - 2012 - 2016 laø nhöõng thôøi ñieåm kyû nieäm troïng ñaïi cuûa tænh Quaûng Nam vaø thaønh phoá Ñaø Naüng. Naêm 2016 kyû nieäm 710 naêm sau söï kieän Huyeàn Traân Coâng Chuùa, hai chaâu OÂ vaø chaâu Lyù thuoäc veà laõnh thoå Ñaïi Vieät (1306) - "Laáy ñaát Lyù chaâu ñaët laøm Hoùa chaâu" (goàm caû ñòa phaän Ñaø Naüng vaø phía baéc Quaûng Nam ngaøy nay). Naêm 2012 kyû nieäm 610 naêm ñaát Chieâm Ñoäng cuõng thuoäc veà Ñaïi Vieät (1402) vaø chia ra chaâu Thaêng vaø chaâu Hoa (goàm toaøn ñòa phaän Quaûng Nam hieän giôø). Naêm 2011 kyû nhieäm 540 naêm Leâ Thaùnh Toâng chinh phaït Chieâm Thaønh, laáy ñaát Ñaïi Chieâm (Chieâm Ñoäng cuõ) vaø Coå Luõy (sau laø ñòa phaän Quaûng Ngaõi) ñaët laøm ñaïo Quaûng Nam (1471). Naêm 2012 kyû nieäm 410 naêm Nguyeãn Hoaøng ñaët dinh Quaûng Nam coi caû 3 phuû: Thaêng Hoa (Quaûng Nam), Tö Ngaõi (Quaûng Ngaõi), Hoaøi Nhôn (Bình Ñònh) (1602). Ñöông thôøi ngöôøi nöôùc ngoaøi traân troïng goïi xöù naøy laø Quaûng Nam Quoác. Töø 1832 ñeán nay - 170 naêm ñaõ troâi qua - tænh Quaûng Nam vaãn khoâng thay ñoåi danh xöng vaø ñòa baøn. Ngaøy 6-1-1996, Quoác Hoäi ñaõ ra Nghò quyeát "taùch tænh Quaûng Nam - Ñaø Naüng thaønh: tænh Quaûng Nam vaø thaønh phoá Ñaø Naüng tröïc thuoäc trung öông" ñeå "taïo ñieàu kieän cho hai ñôn vò môùi phaùt trieån toát hôn". Phaûi chaêng söï theå ñoù noùi leân söùc maïnh phaùt trieån lieân tuïc töø treân 700 naêm qua. Tænh Quaûng Nam vaø Thaønh phoá Ñaø Naüng thaät ñaùng töï haøo. TP. Hoà Chí Minh, muøa Xuaân 2010 NGUYEÃN ÑÌNH ÑAÀU
6
7 Lôøi giôùi thieäu Lôøi giôùi thieäu Traûi qua maáy ngaøn naêm, nöôùc ta vaãn laø moät xöù noâng nghieäp vaø laáy xaõ thoân laøm ñôn vò cô sôû. Tôùi ñaàu theá kyû XIX, cöông vöïc nöôùc ta môùi oån ñònh vaø thoáng nhaát veà maët haønh chính suoát töø aûi Nam Quan tôùi muõi Caø Mau, goàm khoaûng 18.000 laøng vôùi caùc teân goïi khaùc nhau nhö xaõ, thoân, phöôøng, giaùp, ñieám, aáp, laân, trang, traïi, man, saùch.... Laøng nöôùc gaén boù xöông thòt vôùi nhau, vì nöôùc laø thaân theå, coøn laøng laø chi theå. Caû laøng vaø nöôùc ñeàu soáng chuû yeáu baèng ngheà troàng luùa nöôùc. Cho neân, hai vaán ñeà noâng nghieäp vaø xaõ thoân laø voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi söï toàn vong vaø lôùn maïnh cuûa daân toäc ta. Chuùng ta caàn tìm hieåu nhöõng vaán ñeà aáy moät caùch saâu saéc vaø toaøn dieän, khoâng chæ ñeå oân coá tri taân, maø coøn nhaèm muïc ñích goùp phaàn xaây döïng moät chieán löôïc phaùt trieån haøi hoøa cho khaép nöôùc vaø moãi ngöôøi daân, töø theå chaát ñeán tinh thaàn, töø thaønh thò ñeán thoân queâ. Nhöng döïa treân nhöõng söû lieäu, nhöõng tö lieäu naøo ñeå coù theå nghieân cöùu ñeà taøi ñoù coù nghieâm tuùc, khaùch quan vaø khoa hoïc? May maén thay, sau bao tang thöông khoùi löûa, löu tröõ trieàu ñình Hueá coøn baûo toàn ñöôïc 10.044 taäp ñòa baï, goàm khoaûng 16.000 quyeån cho 16.000 xaõ thoân trong toång soá 18.000 xaõ thoân toaøn quoác ñöông thôøi (coù leõ moät hay hai ngaøn quyeån ñaõ bò thaát laïc hoaëc moái moït tieâu huûy). Ñaây laø nhöõng taøi lieäu vieát tay, khoâng in aán, neáu maát laø maát haún. Trong kho taøng di saûn vaên hoùa vaø lòch söû Haùn Noâm, söu taäp ñòa baï laø phaàn ñoà soä nhaát coøn löu laïi. Neáu boä Hoäi ñieån söï leä keå haøng ngaøn trang, boä Ñaïi Nam thöïc luïc keå haøng vaïn trang, thì boä söu taäp Ñòa baï phaûi keå haøng trieäu trang. Laïi nöõa, caùc boä söû ñòa chính yeáu nhö Thöïc luïc, Hoäi ñieån, Vieät söû (Khaâm ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc), Nhaát thoáng (Ñaïi Nam nhaát thoáng chí)... ñaõ ñöôïc in aán thaønh nhieàu baûn, maát baûn naøy coøn baûn khaùc. Cho neân nhöõng taøi lieäu vieát tay nhö Chaâu baûn hoaëc Ñòa baï thì caøng caàn phaûi baûo veä kyõ löôõng hôn. Baûo veä ñaây khoâng coù nghóa laø boù chaët roài chaát vaøo kho (laøm theá, vi khuaån cuõng seõ ñuïc muûn ra heát), maø phaûi caáp toác ñem ra kieåm keâ, ghi phieáu, nhaân baûn vaø nghieân cöùu. Neáu chöa kòp xaây kho
8 hay nhaân baûn, thì cuõng neân ñeå caùc nhaø nghieân cöùu tieáp tuïc hoaëc tieán haønh ngay nhöõng coâng trình tìm hieåu ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Vieät Nam qua nhöõng tö lieäu cô baûn ñoù, vì ngöôøi ñoïc ñöôïc Haùn Noâm vaø vaên baûn coå khoâng coøn bao nhieâu. Caùc nhaø nghieân cöùu söû Vieät Nam trong cuõng nhö ngoaøi nöôùc luoân ñaùnh giaù cao phaàn tö lieäu meänh danh Chaâu baûn bao goàm taát caû nhöõng sôù taáu coù ghi lôøi pheâ baèng son cuûa nhaø vua. Ñieàu ñoù raát chí lyù. Caùc boä söû ñòa cuûa trieàu Nguyeãn ñeàu caên cöù treân taøi lieäu Chaâu baûn naøy. Tieác thay, Chaâu baûn chæ coøn löu giöõ ñöôïc 1 phaàn 5, nghóa laø coøn 602 taäp treân toång soá khoaûng 3.000 taäp (theo saép xeáp naêm 1942). Moãi taäp Chaâu baûn daøy ñoä 500 tôø, töùc 1.000 trang; toång coäng soá trang cuûa 602 taäp coøn laïi cuõng ñaõ leân tôùi soá 602.000 trang giaáy baûn vieát chöõ chaân phöông raát ñeïp. Trong khoaûng 1.200.000 trang bò maát, chaéc coù nhöõng vaên baûn troïng yeáu lieân quan ñeán moïi lónh vöïc kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi vaø chính trò; ñoái noäi cuõng nhö ñoái ngoaïi cuûa trieàu ñình Hueá. Ngöôøi ta thaáy thieáu ñaëc bieät nhöõng vaên baûn noùi tôùi saùch löôïc choáng Phaùp (suoát töø 1858 ñeán 1885), saùch löôïc ñoái phoù vôùi Trung Hoa vaø caû nhöõng baûn ñieàu traàn canh taân cuûa Nguyeãn Tröôøng Toä (nay môùi thu thaäp laïi ñöôïc moät phaàn), cuøng nhieàu vaên baûn quan troïng khaùc. Nhöõng maát maùt treân khoâng coù gì thay theá ñöôïc. Thaät ñaùng tieác! Troïng toäi naøy chæ coøn ñoå treân ñaàu chieán tranh, moái moït vaø - khoâng chöøng - moät soá keû ñaùnh caép voâ danh nöõa. Coøn veà söu taäp Ñòa baï, haàu nhö bò boû queân vaø khoâng ñöôïc ñaùnh giaù cao laém. Ngöôøi ta chæ noùi mô hoà laø tröôùc theá chieán thöù 2, trong Taøng Thö Laâu ôû Hueá coù chaát ñoáng nhieàu soå ruoäng ñaát (goïi chung laø Ñieàn boä) ñang bò moái moït laøm hö naùt. Töø khi Nhaät ñaûo chính thaùng 3-1945 ñeán luùc kyù keát Hieäp ñònh Geneøve 1954, khoâng ai coù noùi ñeán soá phaän cuûa söu taäp Ñòa baï. Chính trong thôøi gian naøy, Chaâu baûn bò huûy hoaïi vaø ñaùnh caép. Sau ñoù, treân phaàn coøn laïi, nhaø nghieân cöùu Traàn Kinh Hoøa ñaõ laøm ñöôïc hai baûn Muïc luïc Chaâu baûn: thôøi Gia Long vaø thôøi Minh Maïng. Naêm 1959, ngöôøi ta chuyeån toaøn boä Vaên khoá hoaøng trieàu töø Hueá vaøo Ñaø Laït goàm caû 4 phaàn: Chaâu baûn, Ñòa baï, Moäc baûn vaø Thö vieän ngöï laõm. Taïi ñaây, moät soá coâng taùc kieåm keâ, leân danh muïc vaø daäp baûn ñaõ ñöôïc thöïc hieän khaù toát. Ñeán thaùng 3-1975, vaên khoá hoaøng trieàu ñöôïc ñöa voäi vaõ veà Saøi Goøn, ngoaïi