Tiêu đề B 030_Danh từ Triết học - Trần Văn Hiến Minh.pdf ✅

A A (me änh ñe à A) kyù hieäu trong Luaän ly ù hoïc kinh vieän, chæ moät meänh ñeà kha úng ñònh vaø phoå quaùt. Thí du ï: moïi ngöô øi phaûi che át. Coù theå go ïi go ïn laø phoå quyeát ñeà. A di ña ø phaät (Amitaâbha buddha) do Nhaät ngö õ amida: aùnh sa ùng tuye ät dieäu. Laø vò Phaät xöa kho âng coù trong Phaät giaùo nguye ân thu ûy vaø Phaät giaùo mieàn Nam (tieåu thö øa). Vò Pha ät na øy ñöô ïc thô ø nhaát laø trong Ñaïi thö øa (mieàn Baéc) vaø ñöô ïc phoå bieán nhaát laø ô û Trung hoa vaø Nhaät baûn, vô ùi töô ùc hieäu laø Ñöùc Phaät Tö ø bi (miseùricordieux). A ña ït ba ø phe â ñaø (Atharva veda) phieân a âm pha ïn ngö õ, moät trong boán kinh Veä ñaø (=xem thaáy) goàm caùc kinh ca àu chu ùc. (Ba veä ñaø khaùc, laø: Rig veda, Yajur veda, Sama veda). A la ha ùn (Arhat) Phaïn ngö õ, chæ chö ùc töô ùc Pha ät gia ùo ta ëng cho nhö õng ai ñaõ tha ønh tö ïu trong vie äc tu thaân, chæ coøn phaûi soáng qua moät kieáp nö õa thoâi la ø tha ønh Pha ät. Trong hoäi hoïa hay ñie âu khaéc Trung hoa va ø Nha ät Ba ûn, ca ùc vò ñoù thöô øng ñöô ïc mo â taû nhö nhö õng vò a ån sy õ oám gaày vaø aên maëc ra ùch röô ùi. Amabimus thuoäc luaän lyù ho ïc Aristote va ø kinh vieän. Danh tö ø la ngö õ ama bimus, trong ñoù boán nguyeân a âm a a i vaø u chæ bo án kieåu suy luaän baèng bo án meänh ñe à veà khaû hö õu theå (A = possible), baát taát the å (A = contingent), baát khaû hö õu (I = impossible) vaø taát hö õu the å (U=neùcessaire). Thí du ï: A: coù theå baûo raèng S laø P. A: baûo S laø P, la ø ñie àu baáp beânh. I: kho âng the å ba ûo ra èng S. laø P. U: caàn phaûn nha än ra èng S. laø P. Abhuta Pha ïn ngöõ, chæ caùi baát bieán, khoâng thay ñoåi. Ajaâta. Danh tö ø, coù nghóa la ø ba át thu ï sinh, khoâng do vaät gì sinh ra, baát sinh. Akusala. Danh tö ø phaïn ngö õ, chæ sö ï a ùc, ño ái la äp vô ùi thie än. Akusala mula. Danh tö ø pha ïn ngö õ, nghóa laø baát thieän ca ên, co ù caùi goác xaáu, caùi khuynh höô ùng laøm ñie àu ba át thie än. A Âm löô ïng (Volume de sonorite ù). Sö ùc maïnh cu ûa aâm thanh. Tie áng ke âu to hay nho û. Trong taâm ly ù hoïc, aâm löô ïng kho âng ñöô ïc döô ùi toái thie åu vaø khoâng ñöô ïc qua ù toái ña, ñeå tai ta coù the å nghe ñöô ïc aâm thanh. Anaâgamin. Danh tö ø phaïn ngö õ, chæ vieäc khoâng trô û laïi nö õa. A nan ñaø (Ananda). Phieân aâm pha ïn ngö õ, teân tha ày Ananda, mo ân ñeä Ñö ùc Pha ät, ñaõ thaønh A la haùn, ñöô ïc ngöô øi ta coi la ø ta ùc giaû bo ä Kinh ta ïng (Sutra) laø boä Kinh ñieån ñaàu tieân trong Tam taïng.
a nibbhatta. Danh tö ø phaïn ngö õ, chæ khoâng pha ûi sinh laïi kie áp kha ùc: baát taùi sinh. Arahatta. Danh tö ø pha ïn ngö õ, chæ baäc tha ùnh nhaân trong Phaät gia ùo. Nch. Arhat. A ri toát thuyeát (Aristoteùlisme). Ho ïc thuyeát cu ûa Aristote, Trie át gia Hy laïp (384 322). Nhö õng ñie åm noåi ba ät nhaát cu ûa thuyeát na øy, laø 1. thuyeát chaát moâ aùp du ïng cho caùc va ät the å; 2. thuyeát tieàm the å vaø hie ån theå a ùp du ïng cho caùc va ät baát taát; 3. thuyeát pha ïm truø goàm moät y ù nieäm veà baûn theå va ø 9 yù nie äm veà tu øy theå; 4. hö õu theå hoïc, ho ïc ve à hö õu theå phoå quaùt vaø trö øu töô ïng. v.v... A subla âvanaâ. Danh tö ø phaïn ngö õ, chæ ca ùi nhìn khoâng ñöô ïc thanh tònh. A ti ñaït ma (Abhidhamma); (Abhidharma). Phieân aâm phaïn ngö õ, chæ bo ä kinh Luaän ta ïng, goàm nhö õng lô øi giaûi luaän cu ûa caùc ñeä tö û veà nhö õng baøi thuyeát giaùo cu ûa Phaät to å daïy, do Mahakasyapa ghi che ùp. a tula (Aâsura). Phie ân aâm phaïn ngö õ, te ân chung, chæ ca ùc thaàn trong ca ùc Toân giaùo A Án Ba Tö. Sau cuo äc baønh tröô ùc Ve ä ña ø trong toân giaùo A Án ñoä, teân na øy du øng ñeå go ïi caùc quyû, ñoái laäp vô ùi ca ùc thaàn (devas). A Ù kheá öô ùc (Quasi contrat). Sö ï cam ke át maø khoâng coù giao keøo naøo giö õa ñoâi beân, nhöng do ño âi beân tö ï yù va ø ma ëc nhieân giö õ mo ät soá nghóa vu ï vaø quyeàn lô ïi töông ñöông ño ái vô ùi nhau.Td.: vì hoaøn caûnh, mình tö ï ga ùn cho mình nghóa vu ï qua ûn trò ta øi saûn cu ûa ngöô øi baïn lu ùc hoï va éng maët. A Ù taâm lyù (Parapsychologie; Parapsychique). Mo ân kha ûo saùt nhö õng hieän töô ïng taâm ly ù baát thöô øng, thuo äc khu vö ïc tieàm thö ùc, nhö hie än töô ïng linh caûm, vieãm ca ûm, chieâm bao, aùm aûnh. v.v... A Ù tha ùnh (le Bienheureux). 1. Danh tö ø Ky toâ giaùo: döô ùi thaùnh nha ân mo ät baäc. Td.: caùc vò Tö û ñaïo Vieät Nam ña õ ñöô ïc phong aù thaùnh va øo nhö õng naêm 1900 vaø 1950. 2. Trong Nho giaùo, te ân go ïi oâng Maïnh kha, hay laø Ma ïnh tö û. A Ù tinh (Cristalloide). Vaät gioáng nhö thu ûy tinh. A Ù trung tính – AÙ trung ho øa (Quasineutralite ù). Ga àn nhö trung hoøa. Td.: khoâng ñö ïc haún, khoâng caùi haún – a ùp du ïng va øo chính trò, go ïi laø tình traïng a ù trung la äp: mo ät nöô ùc ñö ùng haàu nhö trung laäp giö õa hai beân, kho âng ngaõ ha ún ve à beân na øo. A Ùc (mal; mauvais). Ñieàu xaáu trong phaïm vi ñaïo ñö ùc, ca ám kho âng ne ân la øm, khoâng ñöô ïc pheùp laøm. Ñoái laäp vô ùi thie än – Chæ ngöô øi dö õ tô ïn, ta øn baïo. A Ùc baùo. Laøm a ùc thô øi ga ëp a ùc. Td.: AÙc giaû aùc ba ùo: ai laøm ñie àu aùc seõ gaëp caùi xa áu. A Ùc ca ûm (Antipathie). Nuoâi nhö õng tình ca ûm kho âng toát ñoái vô ùi ngöô øi khaùc. Ñoái la äp vô ùi thie än ca ûm.