Tiêu đề 1. 2025-2026 SINH MÁU.docx ✅

Bài 1 QUÁ TRÌNH SINH SẢN VÀ BIỆT HÓA TẾ BÀO MÁU MỤC TIÊU HỌC TẬP Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng: 1. Trình bày được quá trình sinh máu thời kỳ phôi thai, thời kỳ trưởng thành. 2. Trình bày được quá trình biệt hoá, trưởng thành của các tế bào máu và điều hoà sinh máu. NỘI DUNG HỌC TẬP Tất cả các tế bào máu đều được sinh ra từ một loại tế bào gốc chung gọi là tế bào gốc tạo máu vạn năng (Hematopoetic Stem Cell). Quá trình tăng sinh và biệt hoá của tế bào diễn ra ở tuỷ xương (hồng cầu, bạch cầu hạt, mono và tiểu cầu) và cơ quan lympho (tế bào lympho T và một phần lympho B). Ở người bình thường, chỉ các tế bào máu đã trưởng thành, sẵn sàng thực hiện chức năng mới được phép ra máu ngoại vi. 1. CƠ QUAN SINH MÁU Quá trình sinh máu bắt đầu từ quần thể tế bào gốc ở trung bì phôi. Sau đó, túi noãn hoàng là cơ quan sinh máu tạm thời trong một vài tuần đầu tiên của thai kỳ. Từ tuần thứ 6 đến khoảng tháng thứ 6 thai kỳ, gan và lách là cơ quan sinh máu chính. Gan tiếp tục sinh sản tế bào máu cho đến 2 tuần sau khi trẻ ra đời. Tủy xương bắt đầu sinh máu từ tháng thứ 4 thai kỳ và là cơ quan tạo máu quan trọng nhất ở người trưởng thành (bảng 1.1). Bảng 1.1. Phân bố vị trí sinh máu trong cơ thể theo các giai đoạn Giai đoạn Độ tuổi Phân bố các vị trí sinh máu chủ yếu Thai nhi 0-2 tháng Túi noãn hoàng 1-9 tháng Gan 3-7 tháng Lách 4-9 tháng Tủy xương (tất cả các xương) Trẻ sơ sinh Tủy xương (tất cả các xương) Người lớn Tủy xương, chủ yếu xương dẹt (xương sọ, xương gò má, xương ức, xương bả vai, xương sườn, xương cột sống, xương chậu...), đầu trên xương dài (xương đùi, xương cánh tay)

3 Thành phần của các tế bào đệm rất đa dạng, bao gồm tế bào gốc trung mô, nguyên bào sợi, tế bào mỡ, nguyên bào xương, tế bào nội mạc và đại thực bào. Các tế bào đệm của tủy xương chia làm 2 lớp chính: lớp vỏ khoang và các tế bào liên kết khác. Lớp vỏ khoang tạo thành bởi liên kết của tế bào nội mạc và các tế bào liên võng ngoại mạc, giúp tạo hàng rào ngăn cách tế bào máu và tuần hoàn tủy xương, kiểm soát sự xâm nhập của tế bào lạ vào tủy xương đồng thời điều hòa việc phóng thích tế bào máu trưởng thành ra máu ngoại vi. Các tế bào liên kết khác có chức năng rất quan trọng là tiết ra yếu tố tăng trưởng cần thiết cho sự tồn tại của tế bào gốc và điều hòa sinh máu. Tế bào gốc trung mô và nguyên bào xương và tế bào nội mạc tạo thành nơi cư trú của tế bào gốc và cung cấp điều kiện môi trường hỗ trợ sinh máu. Các tế bào đệm khác chứa collagen, glycoprotein và glycosaminoglycans giúp hình thành nên mạng lưới nội bào, đóng vai trò dẫn truyền thông tin điều hòa sinh máu trong tương tác giữa tế bào gốc và tế bào đệm. 3. CÁC GIAI ĐOẠN BIỆT HOÁ VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TẾ BÀO SINH MÁU Sơ đồ 1.2. Quá trình sinh sản và biệt hoá tế bào máu (Nguồn: Hoffbrand’s essential hematology 8th edn, 2020) 3.1. Giai đoạn tế bào gốc Gồm tế bào gốc chung toàn cơ thể (SC) và tế bào gốc sinh máu (HSC): Số lượng rất ít, là tế bào gốc non nhất, phát triển sớm nhất, bao quát tất cả các dòng tế bào, có khả năng sống dài ngày và tái sinh sản tốt, chủ yếu có ở tủy xương. Chúng có hình thái