Title 1. BÖLÜM.pdf ✅

Bölüm 1 Boş Zaman ve Rekreasyon
Boş Zaman ve Rekreasyon Boş Zaman ve Eğlence Eğlence boş zamanın önemli bir parçasıdır. Eğlence ile boş zaman arasında yakın ilişki olmasına karşın birbirinden farklılık göstermektedir. Eğlence daha çok boş zamanın spesi- fik bir yönüdür. Eğlence çoğu zaman boş zamanda elde edilir ve onun için ödemede bulunulur. Konuşma, hobi ve seks yapmaktan da farklılık arz eder. Eğlence çoğu zaman popüler kültür ile ilişkili olmuştur1 . Zamandaki parçalanma ve serbest zamanın yeni yöne- limlerle sonuçlanması, tüketicilerin hoşlanabilecekleri rekre- asyon etkinliklerini seçmelerine neden olmuştur. Geçmişte, serbest zaman boş zaman blokları anlamına gelmekteydi. Gü- nümüzde ise serbest zaman yapılacak faaliyetlerle anılmaya başlanmıştır ve bu faaliyetlerin çoğu eğlence temellidir. Bah- çede çalışmak, kuş avlamak, balık avlamak ve kitap okumak boş zamanı değerlendirmeye yönelik rekreatif etkinliklerden bazılarıdır. Zevkli serbest zaman geçirmek üzere yapılan her şey için ödeme yapmaya gerek yoktur. Günümüzde zaman, parçalanmış ve farklı uzunluktaki bloklara ayrılmış olduğu için ticari ürün haline gelmiştir. Eğlence pazarı, tüketicilerin boş zamanlarında tüketebilecekleri mal veya hizmetlerin bü- tününü kapsar. Faydacı bir anlamda tüketilen mal veya hiz- metlerin çoğunda da belli bir parça olarak eğlence katkısı bu- lunmaktadır. Dahası, insanlar bir ürün olarak boş zamanın eğlencesini kullanırlar. İnsanlar paralarını video oyunlarına, sinemaya, temalı parklara vb. ödemeye isteklidir. Eskiden ise bahçe ve çiçek düzenleme, bisiklete binme gibi daha az mali- yet gerektiren aktiviteler yaparlardı. Bir şekilde şu değerlen- dirme yapılabilmektedir; eğer bir iş için ücret ödenmiyorsa, bu zaman gerçek anlamda eğlenceli ve gerçek değildir2 . 1 DYER Richard (2002), Only Entertainment, Second Edition, Routledge Taylor& Francis Group, UK, s. 6. 2 WOLF, Michael J. (1999), The Entertaimment Economy, (How Mega-Media Forces
8 Boş Zaman ve Rekreasyon Boş Zamanın Gelişimi Boş zamanın geçmişi binlerce yıl öncesine dayanmakta- dır. İnsanlığın var oluş tarihinden beri insanlar boş zamanla- rını bir şekilde değerlendirmiştir. Binlerce yıl kadar önce, insanlar temel ihtiyaçlarını karşılamak, köylerini korumak ve huzurlu bir yaşam sürmek için bir dizi yeniliğe hep açık ol- muşlardır. İlk olarak avcılık eylemi koordineli işaretlerle yük- sek oranda organize bir macera olmuştur. Bu tarihlerdeki av- cılık hem yaşam idaresi hem de boş zaman aktiviteleri gereği güç ve yeteneklerin sergilendiği bir aktivite idi. İkincisi ilk insanlar ateşi buldu. Ateş, yırtıcı hayvanların kontrol altına alınmasını sağladı. İklimlerin yarattığı büyük yaşam güçlükle- ri de bu sayede nispi olarak kontrol altına alındı ve insanlar daha sıcak ve sağlıklı yaşam ortamına kavuşmuş oldu. Bu gelişmeler sayesinde ilk insanlar beslenme ve korunma ara- sında ek bir zaman elde etmişti. Elde edilen boş zaman ritüe- listik seremonilerin ortaya çıkmasını teşvik etmişti. Fillerle ilgili bir takım oyun ve yarışmalar en güçlü ve tehlikeli oyun- ları teşkil ediyordu. Kemiklerin çatal ve kaşık gibi kullanımı ve yemeklerin şömineyi andıran mekanlarda yenmesi, bazı yazarlarca rekreatif bir etkinlik olarak speküle edilmekteydi. Mağara adamlarının ritüelleri, ölülerini gömdükleri ana kadar devam eder, bunun dışında güçlü hayvanlara tapınma ritüel- leri düzenlerlerdi. Günümüze kadar insanoğlunun boş zaman yaratma isteği sürmüştür. Eski mısırda sınıflaşmaya örnek temsil eden, ilk karmaşık kültür ortaya çıkmıştır. Papazlar, rahipler, soylular bu katmanları oluşturuyordu. Bu sınıflar köle, işçi vb. statülü kişileri çalıştırır ve kendilerine daha çok boş zaman ayırırlardı 3 . Günümüze gelindiğinde boş zaman, gelişmiş hizmet ekonomilerinde önemi artan ekonomik aktivitelerden biridir4 . Are Transforming Our Lives) Three Rivers Press, New York, s. 40. 3 Dolf Zillmann ve Peter Vorderer (2000), Media Entertainment: The Psychology of Its Appeal, LEA, Inc, 1-5. 4 C. Lashley ve D. Lee-Ross (2003), Organization Behaviour for Leisure Services, Butterworth-Heinemann: Burlington MA, s. 1-3.
ANKUZEF 9 Sanayi toplumlarında sadece verimli ve çok çalışan insanlar refaha kavuşamamaktadır. Disiplinli, kalıplaşmış ve monoton bir çalışma düzeninin ortaya çıkardığı fizyolojik ve psikolojik durum, sadece dinlenme ve işe yeniden dönme ile çözüm bulamamaktadır. Bunun yerine eğlenme ve moral etkinlikle- rinin de içinde yer alacağı, işten arta kalan zamanın artırılması ve değerlendirilmesi şeklinde bir anlayış ortaya çıkmaktadır. Günümüz teknolojisinin iş hayatında ve yaşam dünyasında yarattığı büyük gelişmeler, yaşamı daha da kolaylaştırmış; bu da insanlara ek boş zamanlar sağlamıştır5 . Bunun temel ne- denlerinden biri çalışma saatlerinde meydana gelen düşüştür. Grafik 1. Yıllık Ortalama Çalışma Saatleri (1970-2002) Kaynak: Harold L. Vogel (2004), Entertainment Industry Economics, A Guide for Analysis, Sixth Edition, Cambridge University Press, s. 8. Sözgelimi Almanya ve ABD gibi bazı gelişmiş ekonomi- lerde, çalışma saatlerinin daha da kısaltılması gerektiğine iliş- kin tartışmalar yaşanmakta; geleceğe dair tahminlerde insan- ların iş dışında daha fazla zamana sahip olabilecekleri öngö- rülmektedir. Bir toplumda boş zaman değeri ile ilgili anlamlı 5 Ş. Güler, Turizm Sosyolojisi, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Yayını, Ankara, 1978, s. 11-12.