Title Bài 20. Alcohol - HS.docx ✅

I. KHÁI NIỆM, DANH PHÁP 1. Khái niệm: - Alcohol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có chứa nhóm hydroxy (−OH) liên kết với nguyên tử carbon no. - Alcohol no, đơn chức, mạch hở trong phân tử có một nhóm –OH liên kết với gốc alkyl, có công thức tổng quát là C n H 2n + 1 OH (n ≥ 1). - Nếu alcohol có hai hay nhiều nhóm –OH thì các alcohol đó được gọi là các alcohol đa chức (polyalcohol). - Ngoài ra, alcohol có thể được phân loại theo bậc. Bậc của alcohol là bậc của nguyên tử carbon liên kết với nhóm hydroxyl. Do đó, ta có alcohol bậc I, alcohol bậc II và alcohol bậc III. 2. Danh pháp:
- Tên theo danh pháp thay thế của monoalcohol: - Tên theo danh pháp thay thế của polyalcohol: Chú ý: - Nếu nhóm –OH chỉ có một vị trí duy nhất thì không cần số chỉ vị trí nhóm –OH. - Mạch carbon được ưu tiên đánh số từ phía gần nhóm –OH hơn. - Nếu mạch carbon có nhánh thì cần thêm tên nhánh ở phía trước. - Nếu có nhiều nhóm –OH thì cần thêm độ bội (di, tri, …) trước “ol” và giữ nguyên tên hydrocarbon. Ví dụ 1. Những chất nào sau đây là alcohol? (1) CH 3 OH (2) CH 3 OCH 3 (3) (4) (8)
(5) (6) (7) Ví dụ 2. Alcohol no, đơn chức, mạch hở có công thức chung là A. C n H 2n + 1 OH (n ≥ 1). B. C n H 2n + 2 O (n ≥ 2). C. C n H 2n OH (n ≥ 1). D. C n H 2n OH (n ≥ 2). Ví dụ 3. Albuterol được sử dụng như một loại thuốc cho đường hô hấp, trị hen suyễn, có công thức: Cho biết nhóm -OH nào thuộc nhóm chức alcohol và xác định bậc alcohol trong albuterol. Ví dụ 4. Viết đồng phân, gọi tên thay thế và xác định bậc của các alcohol có công thức C 3 H 8 O, C 5 H 12 O. Ví dụ 5. Viết các đồng phân cấu tạo của các chất có công thức phân tử là C 4 H 10 O. Ví dụ 6. Gọi tên theo danh pháp thay thế các alcohol dưới đây: Ví dụ 7. Viết công thức cấu tạo của các alcohol có tên gọi dưới đây: a) pentan – 1 – ol. b) but – 3 – en – 1 – ol. c) 2 – methylpropan – 2 – ol. d) butane – 2,3 – diol. e) Ethylene glycol. g) Glycerol. II. ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO - Trong phân tử alcohol, các liên kết O – H và C – O đều phân cực về phía nguyên tử oxygen do oxygen có độ âm điện lớn hơn. Vì vậy, trong các phản ứng hoá học, alcohol thường bị phân cắt ở liên kết O – H hoặc liên kết C – O. III. TÍNH CHẤT VẬT LÍ - Ở điều kiện thường, các alcohol no, đơn chức từ C1 đến C12 ở trạng thái lỏng, các alcohol từ C13 trở lên ở trạng thái rắn. Các polyalcohol như ethylene glycol, glycerol là chất lỏng sánh, nặng hơn nước và có vị ngọt. - Alcohol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon, dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương và dễ tan trong nước do các phân tử alcohol có thể tạo liên kết hydrogen với nhau và với nước.
Liên kết hydrogen giữa các phân tử ethanol (a) và giữa ethanol với nước (b) Khi số nguyên tử carbon trong phân tử tăng lên, độ tan trong nước của alcohol giảm nhanh do gốc hydrocarbon là phần kị nước tăng lên. Ví dụ 1. Dựa vào độ âm điện, nêu nguyên nhân gây ra sự phân cực về phía nguyên tử oxygen của 2 liên kết C – O và O – H. Ví dụ 2. Các hợp chất propane, dimethyl ether và ethanol có phân tử khối tương đương nhau và có một số tính chất như sau: Hãy giải thích tại sao ethanol có nhiệt độ sôi cao hơn và tan trong nước tốt hơn so với hai chất còn lại. Ví dụ 3. Từ số liệu ở Bảng 20.3, em hãy giải thích tại sao trong dãy alcohol no, đơn chức, mạch hở, nhiệt độ sôi của các alcohol tăng dần từ C1 đến C5 còn độ tan trong nước giảm dần từ C3 đến C5. Ví dụ 4. Tại sao ethanol được dùng làm dung môi cho nhiều loại nước hoa? IV. TÍNH CHẤT HÓA HỌC 1. Phản ứng thế nguyên tử H của nhóm –OH: - Liên kết O – H phân cực nên trong một số phản ứng, nguyên tử hydrogen trong nhóm hydroxy có thể bị thay thế. - Alcohol phản ứng với các kim loại mạnh như sodium, potassium giải phóng khí hydrogen: 2R – OH + 2Na  2RONa + H 2 (sodium alcoholate) 2. Phản ứng tạo ether: - Khi đun nóng alcohol với H 2 SO 4  đặc ở nhiệt độ thích hợp (140 o C) thì thu được ether.