Title A 275.1_LICH SU GIAO HOI VIET NAM 3 - NGUYEN VAN TRINH.pdf ✅

1 TAÄP HAI. CHÖÔNG III GIAÙO HOÄI VIEÄT NAM TRÖÔÛNG THAØNH 1664-1773 Hoaït ñoäng cuûa caùc cha Thöøa sai Phaùp taïi Vieät Nam. Lm Aug Nguyễn VănTrinh Taøi lieäu tham khaûo : - NGUYEÃN HOÀNG, Lòch söû truyeàn giaùo ôû Vieät nam, quyeån II, taäp ñaùnh maùy. - L.E. LOUVET, La Cochinchine religieuse, tome I&2, Paris 1885. - H.CHAPPOULIE, Aux origines d'une eùglise, Roma et les missions d'Indochine au XVIIe sieøcle, tome 1&2, Paris 1943. - Dom G.M. OURY, Mgr Francois Pallu ou les missions eùtrangeøres en Asieau 17e sieøcle, Paris 1985. - J. GUENNOU, Missions EÙtrangeøres de Paris, Collection Des Chreùtiens, Fayard, Paris 1986.
2 - MATTHEÂU ÑÖÙC, Hoäi Thaùnh Vieät Nam toaøn laäp khôûi, trong baùo NAM KYØ ÑÒA PHAÄN, töø naêm 1933. Duø ñaõ coù nhöõng daáu veát truyeàn ñaïo treân ñaát nöôùc : - 1523 daáu veát ñaàu tieân ôû CUØ LAO CHAØM (Hoäi An) moät ngöôøi Boà Ñaøo Nha naøo ñoù, ñaõ khaéc daáu caây Thaùnh Giaù vaø boû ñi. - 1533 söû saùch Vieät Nam coù ghi chuù veà moät Taây Döông ñaïo tröôûng I-ni-khu naøo ñoù coù leùn luùt ñeán truyeàn giaùo. - 1590 cha doøng Phanxicoâ ñeán truyeàn giaùo ôû Thanh Hoùa, nhöng thaát baïi - Ñaøng Trong vaøo cuoái theá kyû 16 coù caùc cha doøng Phanxicoâ vaø Ñaminh ñeán truyeàn ñaïo, nhöng chæ laø tình côø, khoâng chuû yù, khoâng keá hoaïch. Tin Möøng chính thöùc ñeán Vieät Nam vaøo theá kyû 17 : - ngaøy 18.1.1615 cha Buzomi cuøng 2 Gieâsu-höõu khaùc ñeán Ñaøng Trong. - ngaøy 19.3.1627 cha Ñaéc Loä vaø cha Pedro Marques ñeán Ñaøng Ngoaøi. - ngaøy 12.11.1663 ba cha Borgeøs, Tissanier vaø Albier bò truïc xuaát ra khoûi Ñaøng Ngoaøi. Ñaøng Ngoaøi khoâng coøn vò linh muïc naøo cho ñeán naêm 1666 cha Francois Deydier (MEP) ñeán. Cuoái naêm 1663 Ñaøng Ngoaøi coù taát caû laø 300.000 giaùo daân maø chæ coù caùc thaøy giaûng. - ngaøy 9.2.1665 ba cha Futici, Baudet vaø Marques bò truïc xuaát khoûi Ñaøng Trong. Luùc baáy giôø Ñaøng Trong coù taát caû laø 150.000 giaùo daân.
3 Moät Giaùo Hoäi ñaõ hình thaønh do coâng khoù cuûa caùc Gieâsu-höõu. Töø ñaây, Giaùo Hoäi Vieät Nam böôùc vaøo moät khuùc ngoaët môùi ñeå ñi vaøo söï tröôûng thaønh cuûa mình, nhôø caùc toå chöùc môùi cuûa Hoäi Thaùnh. Chuùng ta choïn thôøi ñieåm 1664 ñeán 1773, vì vaøo naêm 1664 caùc cha thöøa sai Paris (MEP) ñeán Vieät Nam, baét ñaàu hoaït ñoäng. Naêm 1773 ñöôïc choïn cho deã nhôù vì laø naêm doøng Teân bò giaûi theå. Thöïc ra phaûi choïn naêm 1771 vì laø naêm khôûi ñaàu cuoäc noåi daäy cuûa TAÂY SÔN; nhöng chuùng ta chaáp nhaän söï töông ñoái vaø choïn naêm 1773. I. TÌNH HÌNH VIEÄC BAÛO TRÔÏ TRUYEÀN GIAÙO VAØ VIEÄC THAØNH LAÄP THAÙNH BOÄ TRUYEÀM BAÙ ÑÖÙC TIN. THAØNH LAÄP “HOÄI THÖØA SAI PARIS” (MEP) 1. Tình hình vieäc Baûo Trôï truyeàn giaùo Vaøi nieân bieåu quan troïng : - ngaøy 8.1.1455 Ñöùc Giaùo hoaøng Nicolas V (1447-1455) ban haønh Saéc chæ ROMANUS PONTIFEX. - Ñöùc Giaùo Hoaøng Calixtus III (1455-1458) ban saéc chæ vaøo naêm 1456. - ngaøy 3.5.1493 Ñöùc Giaùo Hoaøng Alexandre VI (1492-1503) kyù vaên kieän vaø ñaëc bieät ngaøy 4.5.1493 ban haønh saéc chæ INTER CAETERA, chia theá giôùi ra laøm 2 cho Taây Ban Nha vaø Boà Ñaøo Nha. Ranh giôùi töø moät ñaûo goùc phía taây quaàn ñaûo Acores (ôû Ñaïi Taây Döông), gaàn vó tuyeán 30 naêm, keùo daøi moät ñöôøng töôûng töôïng leân Baéc Cöïc vaø xuoáng Nam Cöïc. Ñöôøng naøy chia giôùi haïn Ñoâng Taây.
4 Phía Taây thuoäc laõnh vöïc Taây Ban Nha, goàm Chaâu Myõ. Phía Ñoâng thuoäc Boà Ñaøo Nha, goàm Chaâu Phi vaø Chaâu AÙ. - Naêm 1508 Ñöùc Giaùo Hoaøng Julius II (1503-1513) ban Saéc UNIVERSALIS ECCLESIAE trao quyeàn BAÛO TRÔÏ TRUYEÀN GIAÙO cho Taây Ban Nha. - Naêm 1514 Ñöùc giaùo hoaøng Leâo X (1513-1521) ban saéc DUM FIDEI CONSTANTIAM trao quyeàn BAÛO TRÔÏ TRUYEÀN GIAÙO cho Boà Ñaøo Nha treân phaàn ñaát chuû quaûn cuûa mình. - ngaøy 3.11.1534 Ñöùc giaùo hoaøng Phaoloâ III (1534-1549) ban haønh saéc leänh AEQUUM REPUTAMUS, thaønh laäp ñòa phaän GOA, ranh giôùi töø muõi Haûo Voïng ñeán Trung Quoác. Vieät Nam thuoäc giaùo phaän naøy. - ngaøy 4.2.1557 Ñöùc giaùo hoaøng Phaoloâ IV (1555-1559) ban haønh saéc leänh PRO EXCELLENTI PRAEEMINENTIA, thaønh laäp Toøa Giaùm Muïc MALACCA, thuoäc Toång giaùm muïc GOA, coù quyeàn töø haûi khaåu phía Taây baùn ñaûo naøy ñeán Nhaät Baûn vaø quaàn ñaûo INDONESIA ngaøy nay. - ngaøy 23.1.1575 Ñöùc Giaùo hoaøng Greùgoire XIII (1572-1585) ban haønh saéc leänh SUPER SPECULA taùch MACAO ra khoûi Malacca, thaønh ñòa phaän môùi. Vieät Nam thuoäc Toøa giaùm muïc MACAO. Töø sau khi Taây phöông ñaõ ñöôïc Kitoâ hoùa, vaán ñeà truyeàn giaùo bò ngöng treä vaø coù ngöôøi cho laø coù theå chaám döùt vì Kitoâ giaùo ñaõ trôû thaønh quoác giaùo treân caû Chaâu AÂu, khoâng coøn moät boùng veát gì ngoaïi giaùo treân caùc ñaát nöôùc naøy. Nhöng vôùi caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù, Roma bò ñaët tröôùc vaán ñeà truyeàn giaùo lôùn lao cho bieát bao nhieâu daân toäc môùi chöa bieát ñeán Tin Möøng. Roma seõ giaûi quyeát nhö theá naøo ñaây