Title 44 - Hồ Thị Thanh Trúc - Luật Trí tuệ nhân tạo của Liên minh châu Âu: Khuôn mẫu điều chỉnh và bài học cho Việt Nam.docx ✅

\LUẬT TRÍ TUỆ NHÂN TẠO CỦA LIÊN MINH CHÂU ÂU: KHUÔN MẪU ĐIỀU CHỈNH VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM ThS. NCS. Hồ Thị Thanh Trúc Khoa Kinh tế - Luật, Trường Đại học Tài chính – Marketing Tóm tắt Sự phát triển nhanh chóng đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro của trí tuệ nhân tạo đã thúc đẩy Liên minh châu Âu ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), khuôn mẫu pháp lý toàn diện đầu tiên trên thế giới nhằm quản lý công nghệ này. Bài viết phân tích những nội dung cốt lõi của đạo luật, bao gồm phương pháp tiếp cận dựa trên mức độ rủi ro, cơ chế giám sát, thực thi và trách nhiệm của các chủ thể trong chuỗi giá trị AI, đồng thời đánh giá hiệu quả và thách thức trong quá trình áp dụng tại EU. Trên cơ sở đó, nghiên cứu rút ra những bài học kinh nghiệm có giá trị tham khảo cho Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển trí tuệ nhân tạo nhưng chưa có khung pháp lý chuyên biệt. Việc sớm xây dựng luật AI là yêu cầu cấp thiết để vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể liên quan. Từ khoá: trí tuệ nhân tạo, Luật AI của EU, khuôn mẫu pháp lý, điều chỉnh rủi ro Abstract The rapid development of artificial intelligence, accompanied by its inherent risks, has prompted the European Union to adopt the artificial Intelligence Act (AI Act), the world’s first comprehensive legal framework governing this technology. This article examines the Act’s core provisions, including its risk-based regulatory approach, mechanisms for oversight and enforcement, and the allocation of responsibilities across actors within the AI value chain, while also assessing the effectiveness and challenges of its implementation within the EU. On this basis, the study derives valuable lessons for Vietnam, where the digital transformation and advancement of artificial intelligence are accelerating, yet a dedicated legal framework remains absent. The early establishment of an AI law is therefore an urgent necessity to both foster innovation and ensure effective risk management, safeguarding the legitimate rights and interests of relevant stakeholders. Keyword: artificial intelligence, EU AI Act, legal framework, risk-based regulation 1. Đặt vấn đề


là dấu hiệu rõ ràng về độ nghiêm túc và nỗ lực cân bằng giữa đổi mới và quản trị rủi ro. Châu Âu cũng đã có các án lệ quan trọng liên quan tới quyền riêng tư và giám sát công nghệ tuy không trực tiếp. Điển hình như trong vụ Nowak v Data Protection Commissioner 5 , Tòa án Tối cao Ireland đã chuyển vấn đề lên Tòa án Công lý châu Âu (CJEU), xác nhận rằng bài thi có thể coi là dữ liệu cá nhân, phản ánh cách EU bảo hộ quyền riêng tư dưới Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR), đặt nền tảng cho tinh thần bảo vệ quyền con người trong luật AI mới. Án lệ Nowak v Data Protection Commissioner (C-434/16, EU:C:2017:994) là một mốc quan trọng trong việc xác định phạm vi khái niệm dữ liệu cá nhân theo pháp luật Liên minh châu Âu. Vụ việc phát sinh khi Peter Nowak, một kế toán viên tập sự tại Ireland, yêu cầu được tiếp cận bài thi và nhận xét chấm điểm của giám khảo, nhưng cơ quan quản lý dữ liệu Ireland cho rằng các thông tin này không cấu thành dữ liệu cá nhân. Tòa án Công lý Liên minh châu Âu (CJEU) trong phán quyết ngày 20/12/2017 đã khẳng định rằng cả câu trả lời trong bài thi lẫn ghi chú của giám khảo đều là dữ liệu cá nhân, bởi chúng phản ánh năng lực, kiến thức, phương pháp tư duy và đặc điểm riêng biệt của thí sinh. Việc công nhận như vậy không nhằm thay đổi kết quả đánh giá học thuật, mà bảo đảm quyền tiếp cận và kiểm soát thông tin của cá nhân theo Chỉ thị 95/46/EC. Phán quyết này thể hiện cách tiếp cận mở rộng của EU đối với khái niệm dữ liệu cá nhân, đồng thời đặt nền tảng quan trọng cho sự phát triển tiếp theo trong Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR), với tác động sâu rộng không chỉ trong lĩnh vực giáo dục, kiểm tra mà còn đối với các hoạt động xử lý dữ liệu trong môi trường số, bao gồm cả hệ thống trí tuệ nhân tạo. Án lệ Nowak v Data Protection Commissioner (C-434/16) có ý nghĩa gián tiếp nhưng quan trọng đối với sự hình thành và triển khai Luật Trí tuệ nhân tạo (AI Act) của Liên minh châu Âu, bởi cả hai đều dựa trên nền tảng bảo vệ quyền cơ bản, đặc biệt là quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư. Trong Nowak, CJEU đã mở rộng khái niệm dữ liệu cá nhân để bao hàm cả các thông tin có tính chất phản ánh năng lực, phương pháp tư duy và hành vi cá nhân, qua đó khẳng định cách tiếp cận bảo vệ rộng rãi của EU. Nguyên tắc này có liên hệ trực tiếp với Luật AI, vốn yêu cầu các hệ thống AI, đặc biệt là AI rủi ro cao, phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về quản trị dữ liệu, minh bạch, và giám sát con người. Nếu trong vụ Nowak, bài thi và nhận xét giám khảo được coi là dữ liệu cá nhân cần được bảo vệ, thì trong bối cảnh AI, các đầu vào và đầu ra của hệ thống, 4 Khari Johnson (2021), The fight to define when AI is high risk. Wired. https://www.wired.com/story/fight-to- define-when-ai-is-high-risk/, truy cập ngày 17/08/2025 5 Peter Nowak v Data Protection Commissioner (C-434/16, judgment of the Court (Second Chamber) of 20 December 2017) CURIA, https://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?num=C-434%2F16, truy cập ngày 17/08/2025