Title CHỦ ĐỀ 2 XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA-GV.pdf ✅

1 CHỦ ĐỀ 2: XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA A. HỆ THỐNG LÝ THUYẾT I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO CỦA XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẶT RỬA  Khái niệm: Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo (palmitic acid hoặc stearic acid) và các chất phụ gia.  Đặc điểm: Chất giặt rửa tổng hợp có tác dụng giặt rửa như xà phòng, thường là muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.  Cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa phổ biến thường gồm hai phần: - Phần phân cực (“đầu” ưa nước): là nhóm carboxylate (xà phòng) hoặc nhóm sulfate, sulfonate (chất giặt rửa tổng hợp). Phần này có thể hoà tan được trong nước. - Phần không phân cực (“đuôi” kị nước): là gốc hydrocarbon có mạch dài (R). Phần này không tan trong nước. II. TÍNH CHẤT GIẶT RỬA Khi xà phòng, chất giặt rửa tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ làm cho vật cần giặt rửa dễ thấm ướt. Đuôi kị nước trong xà phòng và chất giặt rửa thâm nhập vào vết bẩn (Hình b), phân chia vết bẩn thành những hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài (Hình c), các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi (Hình d). III. PHƢƠNG PHÁP SẢN XUẤT VÀ CHẤT GIẶT RỬA 1. Phƣơng pháp sản xuất xà phòng

3 acid). Hƣớng dẫn trả lời 1. Phải dùng đũa thủy tinh khuấy đều hỗn hợp trong bát sứ để phản ứng xảy ra nhanh hơn; có cho thêm vài giọt nước để hỗn hợp không cạn đi (thể tích không đổi) thì phản ứng mới thực hiện được. 2.Việc thêm NaCl bão hòa để tách xà phòng ra khỏi glycerol do xà phòng ít tan trong NaCl bão hòa và nhẹ hơn nên nổi lên trên. - Sau phản ứng khi chưa thêm NaCl bão hòa thì dung dịch đồng nhất; sau khi thêm NaCl bão hòa thì sản phẩm tách lớp: phần xà phòng rắn ở trên, phần lỏng ở dưới gồm NaCl bão hòa và glycerol. 3. Phương trình phản ứng xà phòng hoá chất béo tripalmitin. C3H5(OCOC15H31)3 +3 NaOH o t  C3H5(OH)3 + 3C15H31COONa 2. Phƣơng pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp Chất giặt rửa tổng hợp được sản xuất từ dầu mỏ theo sơ đồ sau: IV.ỨNG DỤNG – CÁCH SỬ DỤNG XÀ PHÒNG VÀ CHẤT GIẬT RỬA Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp đều có khả năng làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ bám trên các bề mặt. Không nên dùng xà phòng giặt rửa trong nước cứng (nước có chứa nhiều ion Ca2+, Mg2+) do muối của các kim loại này với các acid béo thường ít tan,... và gây hại cho áo, quần sau khi giặt. Trái với xà phòng, có thể sử dụng chất giặt rửa tổng hợp với cả nước cứng, do chất giặt rửa tổng hợp không tạo muối khó tan với Ca2+, Mg2+. Tuy nhiên, nhược điểm của chất giặt rửa tổng hợp so với xà phòng là một số chất giặt rửa tổng hợp khó bị phân huỷ sinh học, do đó gây ô nhiễm môi trường. Một số chất giặt rửa tự nhiên: Saponin trong bồ hòn và bồ kết có khả năng giặt rửa Quả bồ hòn Quả bồ kết ƢU ĐIỂM VÀ NHƢỢC ĐIỂM CỦA CÁC LOẠI CHẤT GIẶT RỬA Xà phòng Chất giặt rửa tổng hợp Chất giặt rửa tự nhiên Ƣu điểm Có thể bị phân huỷ bởi các vi sinh vật nên ít gây ô nhiễm môi trường. Dùng được với nước cứng vì không bị kết tủa bởi các ion Ca2+ và Mg2+ . Giá thành thấp. Lành tính với da, không gây kích ứng da kể cả với làn da nhạy cảm của trẻ em, dễ bị phân huỷ bởi vi sinh vật nên
4 không gây ô nhiễm môi trường. Nhƣợc điểm Khi dùng với nước cứng (nước nhiều ion Ca2+ và Mg2+) tạo ra kết tủa (muối calcium, magnesium của các acid béo), ảnh hưởng đến chất lượng vải, giảm tác dụng giặt rửa của xà phòng. Có gốc hydrocarbon phân nhánh hoặc chứa vòng benzene =>gây ô nhiễm môi trường do chúng rất khó bị vi sinh vật phân huỷ. Giá thành cao, khó sản xuất ở quy mô công nghiệp. Khuyến nghị Không nên dùng xà phòng với nước cứng. Hạn chế sử dụng. Khuyến khích sử dụng B. HỆ THỐNG BÀI TẬP THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA 2025 PHẦN 1. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM NHIỀU PHƢƠNG ÁN LỰA CHỌN (CHỌN 1 ĐÁP ÁN) MỨC 1: NHẬN BIẾT Câu 1. (SBT – KNTT). Chất nào sau đây được sử dụng làm xà phòng? A. CH3COOK. B. C15H31COONa. C. CH3[CH2]11OSO3Na. D. C15H31COOCH3. Câu 2. (SBT – KNTT). Dung dịch nào sau đây là chất giặt rửa tự nhiên? A. Nước quả cam. B. Nước quả chanh. C. Nước quả bồ kết. D. Nước quả dâu. Câu 3. (SBT – KNTT). Sản phẩm của phản ứng nào sau đây dùng để sản xuất xà phòng? A. Thuỷ phân tinh bột. B. Thuỷ phân ester có mạch carbon ngắn (< 12C) bằng dung dịch NaOH. C. Thuỷ phân dầu thực vật hoặc mỡ động vật bằng dung dịch NaOH. D. Thuỷ phân dầu thực vật hoặc mỡ động vật trong môi trường acid. Câu 4. (SBT – KNTT). Thuỷ phân hoàn toàn triglyceride X bằng dung dịch NaOH thu được xà phòng có công thức là C17H35COONa. Công thức cấu tạo của X là A. (C17H35COO)3C3H5. B. (C17H33COO)3C3H5. C. C17H35COOC3H5. D. (C15H31COO)3C3H5. Câu 5. (SBT – KNTT). Chất giặt rửa tổng hợp chủ yếu được sản xuất từ A. mỡ động vật. B. dầu thực vật. C. quả bồ kết, bồ hòn. D. dầu mỏ. Câu 6. (SBT – KNTT). Chất nào sau đây là thành phần chính của xà phòng? A. C6H5COONa. B. C17H35COONa.