Title გეოგრაფია 11 (შიგთავსი)_Part1.pdf ✅

მოსწავლის წიგნი გეოგრაფია 11 მაია ბლიაძე მანანა სეხნიაშვილი grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier 2023 wels. DON'T COPY
სარჩევი თემა 1 კლიმატის გლობალური ცვლილება 4 4. ltolvilebi, devnilebi 77 8. haeris dabinZureba 178 5. mwvane ekonomika 94 6. mwvane energetika 120 7. mtknari wylis problema 147 kompleqsuri davaleba 2 teitiotas saqme 75 თემა 2 გლობალური პოლიტიკური გამოწვევები და ცვლილებები 204 დანართი 358 9. qveynebis konfiguracia, sazRvris tipebi 206 10. qveynebis dajgufeba – CrdiloeTi da samxreTi 236 11. kulturuli globalizacia 257 12. jandacva, ganaTleba, SimSili 268 13. konfliqtebi, resursuli omebi, teritorizmi 295 kompleqsuri davaleba 3 TurqeTi – osmaleTis imperiidan globalur saxelmwifomde 255 14. usafrTxoeba, mSvidobis dacva 331 kompleqsuri davaleba 4 mSvidobis parki saqarTveloSi – saxelmwifoTaSorisi konfliqtebis mogvarebis mdgradi saSualeba 329 1. myinvarebis dnoba 8 3. bunebrivi safrTxeebis saadaptacio RonisZiebebi – mitigacia da prevencia 51 kompleqsuri davaleba 1 tupungatos myinvari – dedamiwis erT-erTi yvelaze myife zona 6 2. hidrologiur-meteorologiuri bunebrivi safrTxeebi 32 geografia 11 moswavlis wigni avtorebi: maia bliaZe, manana sexniaSvili redaqtori manana niJaraZe kartografebi: ana iremaSvili, sofio xorbalaZe dizaineri ia maxaTaZe teqnikuri dizaineri TinaTin berberaSvili pirveli gamocema, 2023 fotoebi: gv. 45, 48, 118 © paata vardanaSvili; gv. 232 © saqarTvelos sasazRvro policia; gv. 283 © saqarTvelos erovnuli biblioTeka; danarCeni fotoebi © www.wetransfer.com © sulakauris gamomcemloba, 2023 yvela ufleba daculia. Sps `sulakauris gamomcemloba~ misamarTi: daviT aRmaSeneblis 150, Tbilisi 0112 tel.: 291 09 54, 291 11 65 elfosta: [email protected] ISBN 978-9941-30-432-3 Geography 11 Student’s Book © Sulakauri Publishing, 2023 All rights reserved. Tbilisi, Georgia www.sulakauri.ge DON'T COPY
თემა 1 კლიმატის გლობალური ცვლილება klimatis cvlileba, romelic mTel dedamiwaze mimdinareobs, kacobriobisTvis erT-erTi yvelaze saWirboroto problemaa, radgan is Cvens garemosa da yoveldRiurobas mkveTrad cvlis. es procesi jer kidev XX saukunis 70-ian wlebSi SeniSnes, rode- sac dedamiwaze saSualo wliuri temperatura gaizarda da globaluri klimatis cvlilebiT gamowveuli katastrofebi gaxSirda. amJamindel klimatis cvlilebas, romelic temperaturis matebas ukavSirdeba, adamianis sameurneo saqmianobisa da inten- siuri industrializaciis Sedegad dedamiwis atmosferoSi warmoqmnili zogierTi airis gadaWarbebuli dagroveba iwvevs. yovelwliurad adamianebi ufro da ufro meti resursiT sargebloben, rasac ara marto mosaxleobis raodenobis zrda, aramed cxovrebis xarisxis gaumjobesebac ganapirobebs. Tumca, aucilebelia im garemoebis gaTvaliswineba, rom resursebis Warbi gamoyeneba mniSvnelovnad azianebs rogorc klimats, ise mTel planetasac. თემის შესახებ აქ შეიტყობ, რომ... dedamiwis geografiul garsSi mimdinare procesebs – myinvarebis dnobas, bunebrivi safrTxis Semcveli hidrologiur-meteorologiuri movlenebis gaxSirebasa da gaaqtiurebas klimatis cvlilebebi iwvevs; mosaxleobis yofa-cxovrebis ZiriTadi maxasiaTeblebi da sameurneo saqmianoba klimatis globalur cvlilebas ukavSirdeba; mwvane ekonomikis modeli mdgrad progressa da ekologiuri ekonomikis codnas efuZneba; ganaxlebadi energiebis (mze, qari, wyali) gamoyenebisa da mwvane energetikis ganviTarebis Sedegad energia mosaxleobisTvis ufro metad xelmisawvdomi gaxdeba; es procesi, aseve, mniSvnelovan rols Seasrulebs klimatis cvlilebis Serbilebisa da garemoze zemoqmedebis Semcirebis saqmeSi; momavali Taobebis keTildReobis uzrunvelsayofad mniSvnelovania resursebis racionalurad gamoyeneba da marTva. DON'T COPY
6 7 კომპლექსური დავალება 1 samizne cnebebi geografiuli garsi; mosaxleoba da meurneoba; mdgradi ganviTareba sakvanZo SekiTxva rogor davicvaT mTis myinvarebi globaluri klimatcvlilebis uaryofiTi zegavlenisgan? sakiTxi tupungatos myinvari – dedamiwis erT-erTi yvelaze myife zona davalebis piroba: klimatis amJamindeli cvlilebis dawyebasTan erTad myinvarebis dnobis procesic aCqarda da am unikalur geografiul obieqtebs, maT ganumeorebel ekosistemas, didi safrTxe daemuqra. mecnierTa azriT, swored myinvaria klimatis cvlilebis yvelaze kargi sazomi. aSS-is Tovlisa da yinulis erovnuli centris monacemebis mixedviT, mniSvnelovnad Semcirda Selfuri da mTis myinvarebis farTobebi. ukandaxeuli myinvarebi toveben nakvalevs, romelic „warsulis Sesaxeb gviyveba“. gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba mTiani teritoriebis samecniero Seswavlas, maTi bunebis SenarCunebasTan dakavSirebuli sirTuleebis warmoCenas, mosaxleobis yofa-cxovrebisa da tradiciebis kvlevas, rekreaciuli SesaZleblobebisa da resursebis maragis gansazRvras, mdgrad teritoriul dagegmarebasa da sivrciT mowyobas. warmoidgine, rom organizacia `mTis myinvarebis mcvelis~ wevri xar da Seni mizania, sazogadoebam myinvarebis dnobis procesTan mimarTebiT sakuTari rolis mniSvneloba gaacnobieros. Seni amocanaa, Seiswavlo tupungatos mwvervali – dedamiwis erT-erTi yvelaze myife zona; daadgino, rogor icvleba iqauri garemo pirobebi da ra urTierTkavSiria mTis myinvarebis dnobasa da adamianis saqmianobas Soris. sazogadoebis cnobierebis asamaRleblad Seqmeni blogi. blogSi xazgasmiT warmoaCine: rogor aisaxeba anTropogenuri faqtoriT gamowveuli globaluri klimatcvli- leba tupungatos mTisa da Cveni planetis sxva myinvarebze; rogor Seicvleba tupungatos mTis myinvaris dnobis Sedegad adgilobrivi mosaxleobis yoveldRiuroba da cxovrebis xarisxi da rogor umklavdeba saxel- mwifo am gamowvevebs;; ratom aris mniSvnelovani myinvarebis, maT Soris, tupungatos mTis myinvaris dnobis SeCereba da rogor aisaxeba es movlena mTiani regionebis mdgrad ganvi- Tarebaze. praqtikuli rCevebi: gaecani programa https://goo.su/tbtYL-is saSualebiT tupungatos mTis myinvars da daadgine: - misi geografiuli mdebareoba; - mdinareebi, romlebic am myinvaridan iRebs saTaves; - myinvaris arealSi mdebare dasaxlebuli punqtebi. gansazRvre, ra saSiSroeba elis mTis myinvarebs; imsjele, ra mizezebi ganapirobebs mTis myinvarebTan dakavSirebul problemebs; gaaanalize mTis myinvarebis gavlena garemosa da adamianze; gaecani informaciebs sxva kontinentebze mdebare mTis myinvarebis mdgomareobis Sesaxeb; daadgine, romeli mTis myinvarebs emuqreba dnobis safrTxe da rome- li qveynebis mdgomareobaze aisaxeba es movlena; ivaraude, ra gavlenas moaxdens myinvarebis dnoba am mTian regionebSi mcxovrebi adamianebis yoveldRiurobasa da saqmianobaze; imsjele, rogor SeiZleba adamianma Tavidan aicilos mTis myinvarebis dnobiT gamowveuli uaryofiTi Sedegebi. resursebi: https://goo.su/tbtYL https://goo.su/Ubogb https://goo.su/ikmqbUI https://goo.su/HyEG8e https://goo.su/H0GH0 https://goo.su/zDUqNiV ტუპუნგატოს მყინვარი – დედამიწის ერთ-ერთი ყველაზე მყიფე ზონა DON'T COPY
8 9 1. კაცობრიობის დემოგრაფიული ისტორია insolacia mzis sxivebis mier dedamiwis atmosfer- osa da mis zedapirze motanili jamuri energiis raodenoba, romlis raRac nawili airekleba, xolo da- narCeni dedamiwaze gadanawildeba. გაიხსენე 1. ra aris myinvari, sad da rogor warmoiqmneba, rogori myinvarebi arsebobs da ra rols asruleben isini geografiul garsSi? 2. ra ewodeba myinvarebis Semswavlel mecnierebas? 3. ra ici arqtikisa da antarqtidis Sesaxeb? Seadare es ori polaruli regioni erTmaneTs. 4. ra gansxvavebaa amindsa da klimats Soris? 5. rogor ukavSirdeba atmosfero da sxva geosferoebi erTmaneTs da geografiuli garsisTvis damaxasiaTebel romel kanonzomierebas asaxavs es urTierTkavSiri? 1. მყინვარების დნობა kerni qanebis cilindruli monoliTi, romelsac WaburRilidan iReben e.w. svetovani bur- Rvis meSveobiT. es gvaZlevs qanebis Ses- wavlisa da Ggeologi- uri Wrilis, sasargeb- lo wiaRiseulis kondiciisa Tu qanebis fizikur-meqanikuri Tvisebebis garkvevis SesaZleblobas. kriosfero dedamiwis nawili, sa- dac Tovli da yinuli mudmivad (an TiTqmis) devs. rogoria dedamiwis klimaturi istoria? garemoSi mimdinare cvlilebebi imdenad globaluri xasiaTisaa, rom mTlianad icvleba arsebuli geografiuli garsi da am procesis dawyebamde mdgradad Camoyalibebuli bunebrivi garemo. uaRresad mniSvnelovania wina periodebSi momxdari klimatis Zireuli cvlile- bebi, romlebic geografiuli garemos Semdgomi ganviTarebis xasiaTs ganapirobebs. mecnieruli kvlevebi gviCvenebs, rom dedamiwis istoriis ganmav- lobaSi klimati araerTxel Seicvala, Tanac es cvlilebebi dRevand- elze gacilebiT mkveTri iyo. Tumca, maSindel da axlandel movlenebs Soris erTi mniSvnelovani gansxvavebaa – klimati arasdros Secvlila ase swrafad. amasTanave, Soreul warsulSi zRvis sanapiro da klimatis cvlilebisadmi mgrZnobiare sxva teritoriebi arasdros yofila ise mWidrod dasaxlebuli da ganaSenianebuli, rogorc dRes. amitom ada- mianis mier warsulSi garemosTvis miyenebuli ziani verc ki Seedreba axlandel zarals. dedamiwis klimaturi istoria asobiT milion wels moicavs. gasuli 900 aTasi wlis ganmavlobaSi Cvens planetaze erTmaneTs enacvleboda xangrZlivi daTbobisa da acivebis monakveTebi, romlebic gamyinvare- bisa da am procesis Semdgomi daTbobis periodebis saxeliTaa cnobili. geografiul garsSi mimdinare msgavsi sayovelTao cvlilebebi cikluri xasiaTisaa da gansxvavebuli masStabiTa Tu xangrZlivobiT dedamiwis istoriaSi mravaljer ganmeorda. bolo gamyinvareba dedamiwaze 2 mln wlis win daiwyo da, daaxloebiT, 10 000 wlis win dasrulda. mas Semdeg Cvens planetaze klimati met- naklebad mdgradi gaxda. swored aman ganapiroba soflis meurneobis ganviTareba, qalaqebis daarseba da mosaxleobis raodenobis zrda. sur. 1.1. myinvaruli safari gamyinvarebis epoqaSi da dRes დავალება 1. sur. 1.1-isa da msoflios politi- kuri rukis (danarTi 1) mixedviT, daadgine, romeli Tanamedrove qveynebis teritoriaze vrcelde- boda gamyinvarebis periodSi myinvaruli safari da romelze vrceldeba amJamad? 2. rogor fiqrob, SesaZlebelia Tu ara, momavalSi gamyinvarebis peri- odi kvlav dadges Cvens planetaze? mecnierTa varaudiT, Cveni welTaRricxvis pirvel aswleulSi dedami- waze tenianoba da temperatura dRevandlis msgavsi iyo. daaxloebiT, Cv.w. IV-V ss-Si klimaturi pirobebi Seicvala da es mdgomareoba VIII saukunemde gagrZelda. VIII-dan XIV saukunemde evropis teritoriaze klimati Tbili da mSrali yofila. amave periodSi torfnarTa farTobebi klebulobs, tbebis doneebi dabla iwevs da CrdiloeTis zRvebSi yinu- lovani masa mcirdeba. swored am periods emTxveva vikingebis masStaburi zRvaosnoba. 800-1200 wlebSi isini iseT ganedebze naosnobdnen, sadac dRes modreife yinulebia gavrcelebuli. isini dasaxldnen islandiasa da grenlandiaze; amitom am periods `vikingebis epoqa“ ewoda. Tbili klimati yofila CrdiloeT amerikaSic. didi tbebis raionSi gaCnda dasaxleba, sadac mosaxleoba miwaTmoqmedebas misdevda. VIII-XIII saukuneebis periods „mcire klimaturi optimumi“ uwodes. XIII-XIV ss-dan iwyeba xelaxali aciveba, CrdiloeTis wylebSi Tan- daTanobiT izrdeba yinulovani safaris farTobi da sisqe, rac saz- Rvao gzebis Caketvas iwvevs. am dros klimati e.w. „mcire myinvarul periodSi“ gadadis. XVI-XVII saukuneebSi SesamCnevi xdeba alpuri myinvarebis `Semoteva~. marTalia, am cvlilebebis zusti mizezi ucnobia, magram danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom myinvarTa raodenobis zrda mxolod bunebrivma procesebma gamoiwvia, rasac ver vityviT Semdgom periodze. XIX saukunis yinuliT dafaruli teritoriebi bolo gamyinvarebis periodSi yinuliT dafaruli teritoriebi amJamad antarqtida avstralia CrdiloeTi amerika samxreTi amerika azia evropa afrika DON'T COPY