Title 10. BÀI 10 - HỢP CHẤT HỮU CƠ VÀ HOÁ HỌC HỮU CƠ (File học sinh).docx ✅

BÀI 10: HỢP CHẤT HỮU CƠ VÀ HOÁ HỌC HỮU CƠ I. Khái niệm - Hợp chất hữu cơ là hợp chất của carbon (trừ một số các hợp chất như CO 2 , CO, CO 3 2- , CN - , HCO 3 - ,…). - Hoá học hữu cơ là ngành hoá học chuyên nghiên cứu các hợp chất hữu cơ. II. Đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ - Trong phân tử phải chứa nguyên tố C, ngoài ra thường có H, O, N, Halogen, S, P,… - Liên kết hoá học chủ yếu là liên kết cộng hoá trị. - Nhiệt độ nóng chảy thấp, nhiệt độ sôi thấp (dễ bay hơi), thường không tan hoặc ít tan trong nước, tan nhiều trong các dung môi hữu cơ. - Dễ cháy, kém bền với nhiệt, dễ bị nhiệt phân huỷ. - Phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường xảy ra chậm, theo nhiều hướng, tạo ra hỗn hợp các sản phẩm. III. Phân loại hợp chất hữu cơ Hợp chất hữu cơ Hydrocarbon Dẫn xuất của hydrocarbon Là những hợp chất được tạo thành từ hai nguyên tố Carbon và hydrogen. Ví dụ: CH 4 , C 2 H 4 , C 2 H 2 , C 6 H 6 ,…… Là những hợp chất được tạo thành từ nguyên tố Carbon và nguyên tử (nhóm nguyên tử) của nguyên tố khác. Ví dụ: CH 3 Cl, C 2 H 5 IV. Nhóm chức trong phân tử hợp chất hữu cơ 1. Khái niệm Nhóm chức là nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử gây ra những tính chất hoá học đặc trưng của hợp chất hữu cơ. 2. Một số nhóm chức cơ bản thường gặp Loại hợp chất Nhóm chức Dẫn xuất halogen X (F, Cl, Br, I) Alcohol OH Aldehyde CHO Ketone CO Carboxylic acid COOH Ester COO Amine NH 2 Ether O 3. Phổ hồng ngoại Phổ hồng ngoại thường được sử dụng để xác định có mặt của các nhóm chức trong phân tử hợp chất hữu cơ. - Phổ hồng ngoại là phương pháp vật lí rất quan trọng và phổ biến để dự đoán nhóm chức và một số liên kết trong cấu tạo phân tử hợp chất hữu cơ. - Phổ hồng ngoại thể hiện các hấp thụ bức xạ điện từ trong vùng hồng ngoại của các liên kết trong phân tử dưới dạng peak của cực đại hấp thụ hay cực tiểu truyền qua. - Trong phổ hồng ngoại + Trục tung biểu diễn độ truyền qua hoặc hấp thụ theo %
+ Trục hoành biểu diễn số sóng (cm -1 ) của các bức xạ trong vùng hồng ngoại. - Dựa vào cực đại hấp thụ hay cực tiểu truyền qua có thể dự đoán sự có mặt của các nhóm chức trong hợp chất nghiên cứu. Bảng số sóng hấp thụ đặc trưng trên phổ hồng ngoại của một số nhóm chức (R, R 1 , R 2 là các gốc hydrocarbon) Loại hợp chất Nhóm chức Liên kết hấp thụ Số sóng hấp thụ (cm -1 ) Alcohol, phenol R-O-H O-H 3650-3200 Amine |RNH H  , 12 | RNR H  N-H 3500-3200 Carboxylic acid ||RCOH O  O-H C=O 3000-2500 1750-1680 Ester 12||RCOR O  C=O 1750-1715 Aldehyde Ketone || RCH O  12 || RCR O  C-H C=O 2850-2700 1740-1670
B. CÂU HỎI BÀI HỌC TRONG SÁCH GIÁO KHOA Câu 1: [CD - SGK] Dựa vào độ âm điện của các nguyên tố C, H, O, N, P, giải thích vì sao liên kết giữa nguyên tử của các nguyên tố này với nhau lại là liên kết cộng hóa trị. Câu 2: [CD - SGK] Sự kết hợp của bốn nguyên tử carbon với nhau có thể hình thành các loại mạch carbon như ở hình dưới: Hãy chỉ ra chất nào mạch carbon hở không phân nhánh, chất nào có mạch carbon hở phân nhánh và chất nào có mạch vòng. Câu 3: [CD - SGK] Người ta thường dùng chất gì để loại bỏ vết sơn móng tay hay vết mực bút bi dây trên áo? Chất đó là chất vô cơ hay chất hữu cơ? Có thể dùng nước để rửa các vết màu này không? Vì sao? Câu 4: [CD - SGK] Cho các chất H 2 O, LiF, C 2 H 6 và các giá trị nhiệt độ sôi -88,5 o C, 100 o C và 1 676 o C. Hãy cho biết nhiệt độ sôi của mỗi chất và giải thích sự khác nhau đó. Câu 5: [CD - SGK] Cho phản ứng đốt cháy 1 mol ethanol (C 2 H 6 O): C 2 H 6 O(l) + 3O 2 (g) o t  2CO 2 (g) + 3H 2 O(g) o r298H = -1 300 kJ Phản ứng trên là phản ứng thu nhiệt hay tỏa nhiệt? Dự đoán về mặt năng lượng, phản ứng trên xảy ra thuận lợi hay không. Câu 6: [CD - SGK] Cho các hợp chất: C 3 H 6 (1), C 7 H 6 O 2 (2), CCl 4 (3), C 8 H 18 (4), C 6 H 5 N (5) và C 4 H 4 S (6). Trong các hợp chất trên, hợp chất nào là hydrocarbon, hợp chất nào là dẫn xuất hydrocarbon? Câu 7: [CD - SGK] Các hợp chất CH 3 CHO, C 2 H 5 CHO, C 3 H 7 CHO và C 6 H 13 CHO có một số tính chất giống nhau (bị oxi hóa thành carboxylic acid, bị khử thành alcohol,…). Nhóm các nguyên tử nào có trong thành phần của những chất trên đã làm cho chúng có tính chất giống nhau? Câu 8: [CD - SGK] Một hợp chất hữu cơ X chứa đồng thời hai nhóm chức alcohol và aldehyde. Khi đó, hợp chất X sẽ A. chỉ thể hiện các tính chất hóa học đặc trưng của alcohol. B. chỉ thể hiện các tính chất hóa học đặc trưng của aldehyde. C. thể hiện các tính chất hóa học đặc trưng của cả alcohol và aldehyde. D. không thể hiện tính chất hóa học đặc trưng của cả alcohol và aldehyde. Câu 9: [CD - SGK] Phổ IR của một hợp chất hữu cơ có các tín hiệu hấp thụ ở 2 971 cm -1 , 2 860 cm -1 , 2 668 cm -1 và 1 712 cm -1 . Hợp chất hữu cơ này là chất nào trong số các chất CH 3 COOCH 2 CH 3 (A), CH 3 CH 2 CH 2 COOH (B), HOCH 2 CH=CHCH 2 CHO (C)? Câu 10: [CD - SGK] Trong các chất dưới đây, chất nào là chất vô cơ, chất nào là chất hữu cơ? CaCO 3 (1); CO (2); CH 3 COONa (3); C 6 H 5 CH 3 (4); CH 3 CH 2 CH 2 CN (5); CH 3 CH 2 SCH 3 (6); CH 3 C≡CCH 2 NH 2 (7). Câu 11: [CD - SGK] Cho phổ IR của ba chất hữu cơ như hình dưới đây. Hãy cho biết mỗi hình ứng với chất nào trong các chất sau: HOCH 2 CH 2 OH (1); CH 3 CH 2 CHO (2); CH 3 COOCH 3 (3).
(a) (b) (c) Câu 12: [CD - SGK] Cho phản ứng: a) Có những nhóm chức nào trong phân tử mỗi chất hữu cơ ở phản ứng trên? b) Sau khi tiến hành phản ứng một thời gian, người ta tách được một chất hữu cơ tinh khiết từ hỗn hợp phản ứng. Có thể ghi và sử dụng phổ hồng ngoại của chất lỏng này để xác định đó là CH 3 COOCH 2 CH 3 hay CH 3 COOH hoặc CH 3 CH 2 OH được không? Vì sao? 1.2 BIÊN SOẠN 5 CÂU Câu 1: Trong các hợp chất sau, hợp chất nào là hợp chất hữu cơ, hợp chất nào là hợp chất vô cơ? NaHCO 3 (1); CH 3 COONa (2); H 2 C 2 O 4 (3); CaC 2 (4); Al 4 C 3 (5); C 2 H 5 OH (6); C 2 H 5 Cl (7). Câu 2: Trong các hợp chất sau, hợp chất nào là hợp chất hữu cơ, hợp chất nào là hợp chất vô cơ? C 2 H 4 , C 2 H 5 OH, NaOH, CH 3 CN, HCN, CO 2 , HCOONa, NaHCO 3 , CF 2 Cl 2 . Câu 3: Cho dãy các chất sau: C 4 H 10 , C 2 H 4 , C 2 H 5 OH, C 6 H 6 , CH 3 CHO, C 12 H 22 O 11 , HCN, C 3 H 7 O 2 N. Hợp chất nào là hiđrocacbon? Câu 4: Trong các chất sau, chất nào dưới đây dẫn xuất của hiđrocacbon? CH 2 Cl 2 , CH 2 BrCH 2 Br, CHCl 3 , CH 3 COOCH 3 , C 6 H 5 CH 3 , CH 2 =CHCHO, CH 3 COOH, CH 2 =CH 2 , CHBr 3 , CH 2 =CHCOOCH 3 , C 6 H 5 OH, C 2 H 5 OH, (CH 3 ) 3 N, CH≡CCH 3 . Câu 5: Khi đo phổ IR của acid X thu được kết quả như hình dưới. Biết rằng hợp chất X có công thức phân tử C 3 H 4 O 2 . Dựa vào peak nào giúp dự đoán được trong X có nhóm chức carboxyl. Nguồn: https://sdbs.db.aist.go.jp/sdbs/cgi-bin/direct_frame_top.cgi