Title МЕҲНАТ ва ҲУҚУҚ. Соколов Е.А. 2009.pdf ✅

Е.А. Соколов МЕҲНАцва ҲУКУҚ ёки корхонал арп ходим л ари ўз меқнат хуку кафолатларинк қимоя қилиш «Тигоп-1яЬо1»
Аҳоли учун юридик қўлланма Е.А. Соколов МЕҲНАТ ва ҲУҚУҚ ёки корхоналар ходимлари ўз меҳнат ҳуқуқи ва кафолатларини қандай ҳимоя қилишлари керак Тошкент «Тигоп-1рЬо1» 2009 ТозЬкеп! с1ау1а1 уцпсПк ип1Уег8Ие11 АХВОКОТ-К£8Ш МАККА21
67.405 С76 Масъул муҳаррир: техника фанлари номзоди Ғ. Ю. Ҳамидов. Таржимон: Ҳ. М. Нишонов. Соколов Е. А. Меҳнат ва ҳуқуқ ёки корхоналар ходимлари ўз меҳнат ҳуқуқи ва кафолатларини қандай ҳимоя қилишлари керак: Аҳоли учун юридик қўлланма/Е. А. Соколов; масъул муҳаррир Ғ. Ю. Ҳамидов; таржимон Ҳ. М. Нишонов. — Т.: «Тигоп-1яЬоЬ>, 2009. — 496 б. ББК 67.405 Китобда ходимларнинг амалдаги меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатлари- да назарда тутилган ҳуқуқ ва кафолатлари тушунтирилади, меҳнатга оид муносабатлар жараёнида улардан қандай фойдаланиш мумкинлиги, шунинг- дек, улар бажарилмаганда ёки бузилганда ҳимоя қилиш қандай амалга оши- рилиши юзасидан амалий йўл-йўриқ ва маслаҳатлар берилади. Китоб мазмуни китобхон билан мулоқот кўринишида оддий ва тушунар- ли баён этилган бўлиб, ҳуқуқий маълумотга эга бўлмаган шахсларга мўлжал- ланган. Китоб: мулкчшшк шаклидан қатъи назар, корхона, ташкилот, муассасаларда иш- лайдиган ҳар бир ходимга; уларнинг меҳнат ҳуқуқи ва кафолатларини ҳимоя қипувчи ходимлар ва- киллик органлари аъзоларига; ҳуқуқни ўрганаётган ўқув юртлари талабаларига фойдали бўлиши мум- кин. 15В^ 978-9943-14-115-5 © «ТиКСЖ-ЮВОЬ, 2009.
МУНДАРИЖА Муаллифдан................................................................................................................8 Ушбу ишда фойдаланиладиган меҳнат ҳақидаги амалдаги қонунчиликнинг атамалари ва алоҳида қоидаларининг юридик талқини...................................................................................................... 10 I боб. ИШГА ҚАБУЛ ҚИЛИШ ........................................................................... 30 1.1. Умумий қоидалар...................................................................................... 30 1.2. Ишга кириш пайтидаги таништирув маросими.................................. 37 1.2.1. Ишга кириш вақтида талаб қилинадиган ҳужжатлар........................ 40 1.2.2. Ишга кириш вақтидаги тиббий текширув..........................................47 1.2.3. Ишга кирувчининг ишчанлик сифатларини текшириш ва иш берувчининг талабгорлар орасидан энг яхши ходимни танлаб олиш ҳуқуқи................................................................................ 49 1.3. Ишга қабул қилишни рад этиш............................................................. 50 1.3.1. Ишга қабул қилишни тўғри рад этиш................................................ 53 1.3.2. Ишга қабул қилишни қонундан ташқари (ғайриқонуний) рад қилиш .................................................................................................. 56 1.4. Меҳнат шартномаси тузиш.....................................................................62 1.4.1. Меҳнат шартномасининг шакли ва мазмуни................................... 62 1.4.2. Номуайян муддатга тузилган меҳнат шартномаси шартлари мазмуни...................................................................................................... 80 1.4.3. Дастлабки синов....................................................................................... 90 1.4.4. Муайян муддатга тузилган меҳнат шартномаси шартларининг мазмуни...................................................................................................... 95 а) меҳнат шартномасининг амал қилиш муддати тўғрисидаги шарт............................................................................................................95 б) муддатли меҳнат шартномаси муддатидан олдин бекор қилинганда неустойка тўлаш тўғрисидаги шарт...............................96 1.4.5. Ўриндошлик асосида ишлаш тўғрисидаги меҳнат шартномасининг ўзига хосликлари ва шартлари.............................98 1.4.6. Уйда ишлаш тўғрисидаги (касаначилар билан) меҳнат шартномасининг шартлари ва ўзига хосликлари......................... 107 1.5. Ишга қабул қилишни расмийланггириш.......................................... 109 1.6. Ходимнинг меҳнат дафтарчасига ёзувлар киритиш....................... 112 1.7. Меҳнат шартномаси шартларини ўзгартириш................................. 115 1.7.1. Бошқа доимий ишга ўтказиш........................................................... 120 1.7.2. Вақтинча бошқа ишга ўтказиш........................................................ 123 II боб. МЕҲНАТ МУНОСАБАТЛАРИ ЖАРАЁНИДА ХОДИМЛАРНИНГ МАЖБУРИЯТ, ҲУҚУҚ ВА КАФОЛАТЛАРИ.................................................................................. 127 2.1. Иш вақги............................................................................................. 129 2.1.1. Иш вақти турлари................................................................................ 129 2.1.2. Иш вақти режими ва ҳисоби............................................................. 146 3
2.1.3. Нормал меҳнат шароитларидан четга чиқилганда иш вақтидан фойдаланиш.......................................................................................... 156 2.1.4. Навбатчилик......................................................................................... 162 2.2. Дам олиш вақти ва бошқа ишдаи буш вақтлар.............................. 168 2.2.1. Дам олиш вақти тушунчаси ва турлари.......................................... 168 2.2.2. Ходимнинг меҳнат таътили олиш ҳуқуқи ва унинг минимал муддати................................................................................. 174 2.2.3. Меҳнат таътилини олиш ҳуқуқини берадиган иш стажини ҳисоблаб чиқариш................................................................................ 182 2.2.4. Ходимнинг меҳнат таътилидан фойдаланиш ҳуқуқи.................. 185 2.2.5. Таътилни узайтириш ёки уни бошқа мудцатга кўчириш........... 191 2.2.6. Ходимнинг меҳнат таътилида бўлиш даври муддати................... 194 2.2.7. Таътилдан чақириб олиш ................................................................... 196 2.2.8. Меҳнат таътиллари учун ҳақ тўлаш, таътилни пулли компенсация билан алмаштириш.................................................... 198 2.2.9. Меҳнат шартномасини бекор қилишда меҳнат таътилидан асли ҳолида фойдаланиш.............................................................................. 204 2.2.10. Ходимларнинг бошқа турдаги таътиллардан фойдаланиш ҳуқуқлари................................................................................................ 205 а) Иш ҳақи сақланмагап ҳолда вериладиган таътиллар..................206 б) Ижтимоий таътиллар......................................................................210 2.3. Меҳнатга ҳақ тўлаш............................................................................ 224 2.3.1. Меҳнатга ҳақ тўлашнинг шакли ва тизим и.................................... 224 2.3.2. Меҳнатга ҳақ тўлаш шартларини ўзгартириш................................234 2.3.3. Нормал меҳнат шароитларидан четга чиқилганда меҳнатга ҳақ тўлаш................................................................................................. 236 2.3.4. Иш ҳақини тўлаш тартиби.................................................................. 238 2.3.5. Кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари............................240 2.3.6. Ўртача иш ҳақини ҳисоблаб чиқариш..............................................242 2.3.7. Меҳнат ҳақидан ушлаб қолиш............................................................247 2.4. Меҳнат интизоми...................................................................................252 2.4.1. Умумий қоидалар.................................................................................. 252 2.4.2. Интизомий жазо турлари ва уларни қўллаш тартиби...................255 2.4.3. Интизомий жазо тариқасида меҳнат шартномасини бекор қилиш .......................................................................................................265 а) Ходим ўз меҳнат вазифаларини мунтазам равишда бузганлиги учун меҳнат шартномасини бекор қшшш (МК 100-моддасининг аккинчи қисми 3-банди).........................................................................266 б) Ходимнинг ўз меҳнат вазифаларини бир марта қўпол равишда бузганлиги учун меҳнат шартномасини бекор қилиш (МК 100-моддасининг иккинчи қисми 4-банди)......................................... 269 2.5. Меҳнатни муҳофаза қилиш................................................................. 274 2.5.1. Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича асосий талаблар.................... 274 ,2.5.2. Иш берувчи ва ходимларнинг меҳнатни муҳофаза қилиш талабларига риоя этиш бўйича мажбуриятлари.............................277 2.6. Моддий жавобгарлик.............................................................................288 2.6.1. Иш берувчининг ходимга етказган зарар учун модций жавобгарлиги..........................................................................................289 4