Content text VIII Sanskrit QP.pdf
1 | P a g e मध्यावधि परीक्षा सत्र (2023-2024) सेट-1 ववषय – संस्कृत कक्षा -अष्टमी समय: होराद्वयम ्(2:30 ) पूर्ाांक – 60 ववद्यार्थी नाम ------------------------- रोलन.----------कक्षा एवम ्वर्ग ------- दिनाङ्क: / /23 परीक्षकस्य हस्ताक्षर ------------- ननरीक्षकस्य हस्ताक्षर --------------- निर्देशा:- 1 अस्मिि्प्रश्नपत्रेचत्वार: खण्डा: सस्ति I 2 सिमिा: प्रश्ना: अनिवार्ाा:सस्ति| खण्ड क अपठिि अवबोधिि ् प्रश्न 1. अधोलिखखिि ्अिुच्छेर्दंपठित्वा र्दत्तािांप्रश्नािाि ्उत्तराखि लिखि – 8 एकिा अमरशक्तिः नाम नपृ : आसीत।् प्रजापालनेअनतकुशलिः सिः स्नेहेन प्रजाम ्अपालयत।् परं नपृ स्य पत्रुािः मूराग िः अशशक्षक्षतािः आसन।् एतस्मात् कारर्ात् राजा अतीव धिन्ताकुलिः आसीत।् “ककं करोशम? कर्थम ् एतान् मम ववद्याहीनपुत्रान्सवर्ग ुर्सम्पन्नंकरोशम? ” इनत ववधिन््य सिः अधिमेदिवसेराजसभांप्रनत आर््य अघोषयत्- “अस्स्त कस्ित्ववद्वान्पस्डितिः, यिः मम मूरपग ुत्रान्नीनतननपर्ु ान्कतुांसमर्थगिः भवेत?” ् एतत्आकडयग िेवित्तनाम पस्डितिः ककस्चिद् वविायग नपृ ं अमरशक्तम ् अवित् – महाराज! अहम ् एतान् राजकुमारान्नीनतशास्त्रेषु ननपुर्ान् कतुां समर्थोऽस्स्म। ततिः तेराजकुमारािः िेवित्तेन पस्डितेन सह अर्च्छन।् असौ पस्डितिः पश-ुपक्षक्ष-जन्तूनां कर्थाशभिः तेषां राजपुत्रार्ांववद्यालाभाय मनोरचजनंकुवनग ्सरलतया तेभ्यिः नीनतशास्त्रज्ञानम ्अशशक्षयत।् (क) एकपर्देि उत्तरि - 1⁄2x4=2 (I)नपृ स्य नाम ककम ्आसीत्? ------------------------------------- (II)नपृ स्य पुत्रािः कीदृशािः आसन्? -------------------------------------------- (III) राजकुमारािः के न सह अर्च्छन? ् ------------------------------------------- (IV) पस्डितिः तेषांराजपुत्रार्ांककम ्अशशक्षयत? ् ------------------------------- (ख) पूिवा ाक्र्ेि उत्तरि - 2×2=4 (I) नपृ िः राजसभाम ्प्रनत आर््य ककम अघोषयत?् ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------- (II) पस्डितिः िेवित्त:मूरग राजपुत्रान्शशक्षनयतुं ककम ्अशशक्षयत्? ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------------- (ग) भाषिककार्िा ्- 1x2=2 (I) “शशक्षक्षतािः”इनत पिस्य कृतेककम ्ववलोमपिंप्रयुतम ्? (अ) र्ुर्हीनािः (ब) मरू ाग िः (स) अशशक्षक्षतािः (ि) पस्डितािः (II) “मूराग िः पुत्रािः” अत्र ववशेषर्पिंककम?् (अ) पुत्रािः (ब) मूराग िः (स) उभौ (ि) कोऽवप न खण्ड ख - रचिात्िकं िेखिि ् 12
2 | P a g e प्रश्न 2.िञ्जूिाि: पर्दानि चचत्वा कथांपूरर्ि – 1⁄2x8=4 यदि , रादित,ुं तदहग, परम ् , सहसा ,िरूे, तडिुलान ्, किन एकस्स्मन्वने (i)................. व्याििः जालंववस्तीयग (ii)---------------. स्स्र्थतिः| क्रमशिः आकाशात्सपररवारिः कपोतराजिः यिा नीि िः आर्च्छत्| तिा कपोतािः (iii) -------------------अपश्यन्तेषाम ्लोभो जातिः परं राजा सहमतिः नासीत्। तस्य युक्तिः आसीत्(iv).................. वनेकोऽवप मनुष्यिः नास्स्त ।(v) --------------- कुतिः तडिुलानाम ्सम्भविः | (vi) ................... राज्ञिः उपिेशम ्अस्वीकृ्य कपोतािः तडिुलान(्vii)-----------------प्रवतृ ािः जाले. ि ननपनततािः| अतिः उतम ्' (viii)...................... ववििीत न कक्रयाम'्। प्रश्न 3. अधोलिखखिािांपर्दािांवाक्र्ेिुप्रर्ोगंकुरुि -4 (i) आवश्यकता ------------------------------------------------------- (ii) सामिी ------------------------------------------------------------- (iii) पयागवरर् सुरक्षा ------------------------------------------------------ (iv) मौखरकम ् ----------------------------------------------------------------------- प्रश्न 4 . चचत्रंदृष्ट्वा चत्वारर वाक्र्ानि रचर्ि – 4 रर्ा:, उद्यानम ्, िोलायाम ्, बाशलका , हंसा: सूयग :, मडिूक:, पुष्पाखर् i. ------------------------------------------------------------------------- ii. ------------------------------------------------------------------------------------- iii. ---------------------------------------------------------------------------------------------- iv. --------------------------------------------------------------------------------------------- खण्ड: ग (अिुप्रर्ुक्त – व्र्ाकरिि)् 16
3 | P a g e प्रश्न 5 . अधोलिखखिेसस्तधषवच्छेर्देररक्तमथािानि पूरर्ि- (1⁄2x5 =2.5) यर्था - नोतवती = न + उतवती 1) सहस व = सहसा + .............. 2) परामशागनुसारम ्= .............. + अनुसारम ् 3) कुसुमािवप = -------------- + ---------------- 4) ववनय + उपेता = ------------------------ 5) प्रवत्तृ ोऽवप = प्रवत्तृ िः +.............. प्रश्न 6 . उचचि षवभक्क्तं प्रर्ुज्र् ररक्तमथािानि पूरर्ि– (1⁄2x5 =2.5) यर्था-= शभक्षुकाय िनं ििातु। (शभक्षुक) क).........................पुस्तकम ्िेदह । (छात्र) र) ..................पररत: वक्षृ ािः । (ववद्यालय ) र्) बालक: ......................क्रीिनत ।(कन्िकु ) घ) ............... नमिः| (अध्यापक) ि) ---------------- पत्राखर् पतस्न्त | (वक्षृ ) प्रश्न 7 . प्रकृनि प्रत्र्र्ं संर्ोज्र् षवर्ोज्र् लिखि - 5 यर्था – आ + र्म ्+ ल्यप्= आर््य क) प्र + िा = ल्यप्= ----------------- र) र्म ्+ क्त्वा = ----------------- र्) कृ + तुमुन्= ---------------------- घ) ------------ + क्त्वा = न्वा ङ) ्यज्+ --------------- = ्यक्त्वा प्रश्न 8. अधोलिखखिािां पर्दािां निर्देशािुसारं शब्र्दरूपाखि लिखि- 3 i.राष्ट्र (सप्तमी –एकविनम ्) ------------------------- ii. शक्त (दद्वतीया बहुविनम ्) ---------------- iii.धर्ररशशरर (सप्तमी एकविनम)् ------------------- iv.यान (दद्वतीया बहुविनम)् ---------------------- v.पशु (सप्तमी बहुविनम)् ---------------------------- vi.पाषार् (सप्तमी एकविनम)् --------------------- प्रश्न 9. अधोलिखखिािां पर्दािां निर्देशािुसारं धािुरूपाखि लिखि- 3 लट् लकारे लोट् लकार ववधिशलंर् लकार लङ्र्लकार i . रेलशस ------------- ----------------------- --------------------- ii . रािनत ---------------- ------------------------ ---------------------- खण्ड: घ ( पठिि-अवबोधिि ्) 24 प्रश्न 10 . गद्ांशंपठित्वा प्रश्नाि्उत्तरि– 5
4 | P a g e “शाशलनी िीष्मावकाशे वपतर्ृ हृम ्आर्च्छनत| सवेप्रसन्नमनसा तस्या: स्वार्तं कुवस्गन्त परं तस्या: भ्रातजृ ाया उिासीना इव दृश्यते” | शालििी –भ्रातजृ ाया धि ंनतता इव प्रतीयते, सवां कुशलं रलु? िािा -आम ्शाशलनी |कुशशलनी अहम ्| ्विर्थमग ्ककम ्आनयाशम, शीतलपेयं िायं वा ? शालििी-अिनु ा तुककमवप न वाचछाशम |रात्रौ सवे: सह भोजनमेव कररष्याशम | (भोजनकाले मालाया: मनोिशा स्वस्र्था न प्रतीयते स्म,परं सा मुरेन ककमवप नोतवती ) राके श:- भधर्नी शाशलनी !दिष्टया ्वम ्आर्ता| अद्य मम कायागलये एका मह्वपूर्ाग र्ोष्ठी सह व ननस्िता| अद्य वमालाया: धिककस््सकया सह मेलनस्य समय: ननिागररत: ्वम ्मालया सह धिककस््सकां प्रनत र्च्छ ,तस्या: परामशनग ुसारं यदद्विेयं तद् सम्पािय| (अ ) एकपिेन उत्तर शलरत-1×2=2 (1) शाशलनी िीष्मावकाशे कुत्र आर्च्छनत ? ------------------------------------------------- (2) का उिासीना आसीत्? -------------------------------------------- (ब)पूर्वग ाक्तयेनउत्तरत-2×1=2 (1) राके श: शाशलनीम ्ककम ्कतुां अकर्थयत्? ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------ स) भावषककायमग -् 1 (1)‘शाशलनी वपतर्ृ हृम ्आर्च्छनत’|अस्स्मन्वाक्तये कतगृपिम ्ककम?् क) वपतर्ृ हृम ् र)शाशलनी र्)आर्च्छनत’ (2)“रात्रौ सवेसह भोजनं कररष्याशम”|अस्स्मन्वाक्तये कक्रयापिं ककम ्? क) सवे र) भोजनं र्) कररष्याशम प्रश्न 11. पद्ांशं पठित्वा प्रश्नाि्उत्तरि -5 अशभमानिना ववनयोपेता, शालीना भारतजनताऽहम।् कुशलशािवप कदिना कुसुमािवप, सुकुमारा भारतजनताऽहम।्1। ननवसाशम समस्तेसंसारे, मन्येि कुटुम्बंवसुन्िराम।् प्रेयिः श्रेयिः ि धिनोम्युभयं, सुवववेका भारतजनताऽहम।्2। अ. एकपर्देि उत्तरि – 1x2=2 1) भारतजनता ककं ककं धिनोनत? ------------------------------------------ 1) भारतजनता वसुन्िरांककं मन्ये? ------------------------------- ब. पूिावाक्र्ेि उत्तरि – 1x2=2 2) भारतजनता कीदृशी अस्स्त ? -------------------------------------------------------------------------------------------------------- स. निर्देशािुसारि ्उत्तरि – 1/2x2=1